Anayasa mahkemesi vergi ve ceza mahkemeleri kararlarının birbirini bağlayacağı şeklinde karar vererek VUK 367/son hükmünü iptal etti

• Tarih: 09.03.2022
• Yazar: Stj. Öğr. Dila Sultan ÇİLESİZ

Anayasa mahkemesi vergi ve ceza mahkemeleri kararlarının birbirini bağlayacağı şeklinde karar vererek VUK 367/son hükmünü iptal etti

İstanbul 7. Vergi Mahkemesi ve Bursa 17. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun;

• Maddesinin
• Maddesinin (b) fıkrasının son paragrafının,
• Maddesinin dördüncü ve beşinci fıkralarının (29.04.2021 tarihli ve 7318 sayılı Kanun’un 5. maddesiyle eklenen dördüncü fıkra nedeniyle beşinci ve altıncı fıkralarının)

Anayasa’nın 2, 11 ve 90. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptallerine karar verilmesine ilişkin olarak talepte bulunulmuştur.

09.03.2022 tarihli ve 31773 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Anayasa Mahkemesi Kararı’nda Kanun’un 367. maddesinin beşinci fıkrasının (anılan maddeye 7318 sayılı Kanun’un 5. maddesiyle eklenen dördüncü fıkra nedeniyle altıncı fıkrasının) iptaline, diğer kanun hükümlerinin ise Anayasa’ya aykırı olmadığı gerekçesiyle itirazın reddine hükmedilmiştir.

1- İptali Talep Edilen VUK Md. 340, Md. 359 (b) Fıkrası Son Paragraf, Md. 367 5. Fıkra Bakımından Değerlendirme

Başvuru kararlarında, itiraz konusu kanun hükümlerinde aynı fiilin hem suç hem kabahat olarak nitelendirilmesi nedeniyle ceza ve vergi mahkemelerine özgü usullerin ve yaptırımların uygulanmasının, anılan mahkemeler arasında herhangi bir etkileşim olmadığı için yargılama neticesinde verilen kararlar arasında çelişki olması halinde dahi geçerli kabul edilmesinin hukuki güvenlik ilkesiyle bağdaşmadığı iddia edilerek Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan inceleme neticesinde, itiraz konusu kurallarla verilen hürriyeti bağlayıcı cezalar ile idari yaptırımlara ilişkin süreçlerin bağlantılı yürütülmesi halinde birden fazla cezanın uygulanması ile aynı fiilden dolayı birden fazla yargılanmama veya cezalandırılmama (ne bis in idem) ilkesine aykırı bir yönünün bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Anayasa’nın 36. maddesi ile güvence altına alınmış olan adil yargılanma hakkı kapsamında yer alan “Ne Bis in Idem” ilkesine, aşağıda yer verilen şartların gerçekleşmesi halinde aykırılık oluşacaktır:

-“Ceza” ile ilgili bir yargılama sürecinin olması.

- Bu sürecin kesin/kesinleşmiş mahkumiyet veya beraat hükmüyle sonuçlanmış olması.

- Tekrar (yeniden) “ceza” ile ilgili bir yargılama sürecinin işletilmesi.

- Farklı yargılama süreçlerinin aynı fiile ilişkin olması.

- İlkenin istisnalarından birinin olmaması.

Yukarıda yer verilen şartlar gerçekleştiği takdirde  “Ne Bis in Idem” ilkesi ile adli ve idari yargılama süreci bağlantılı olarak yürütülebilecektir. Adli ve idari yargıya ilişkin süreçlerin birbiriyle bağlantılı olarak yürütülmesine ilişkin güvenceler sağlandığı takdirde birden fazla cezanın uygulanmasının kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Dolayısıyla cezalandırmaya ilişkin süreçlerinin  birbiriyle bağlantılı olarak yürütülmesi halinde birden fazla cezanın uygulanmasının “Ne Bis in Idem” ilkesine aykırılık teşkil etmediği anlaşılmıştır.

Öte yandan VUK 359. maddenin (b) fıkrasının son hükmü bakımından yapılan inceleme neticesinde ise kanun koyucunun düzenleme yaparken hukuk devleti ilkesinin bir gereği olan ölçülülük ilkesiyle bağlı olduğu açıklanmış olup ölçülülük ilkesi kapsamında elverişlilik, gereklilik ve oranlılık alt ilkelerine uygun olması gerektiği açıklanmıştır. İtiraz konusu kuralda ise suç ve ceza arasında bulunan makul dengenin gözetildiği, dolayısıyla kuralın orantısı bir sınırlamaya sebep olmadığı belirtilmiştir.

Yapılan incelemeler sonucunda Anayasa Mahkemesi tarafından ilgili itiraz konusu kanun hükümlerinin Anayasa’ya aykırı olmadığı anlaşılmış olup itirazların reddine karar verilmiştir.

2- VUK 367. Maddenin İptal Edilen 6. Fıkrası Bakımından Değerlendirme

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen kanun hükmü şu şekildedir:

“Ceza mahkemesi kararları, bu Kanunun dördüncü kitabının ikinci kısmında yazılı vergi cezalarını uygulayacak makam ve mercilerin işlem ve kararlarına etkili olmadığı gibi, bu makam ve mercilerce verilecek kararlar da ceza hâkimini bağlamaz.”

Kanun hükmünde adli ve idari yargı mercilerinde yürütülmekte olan cezalandırma süreçlerinin birbirini bağlamayacağı ifade edilmiştir. Farklı mercilerin birbirini bağlamayacağına ilişkin kuralın, aynı fail tarafından aynı fiil ile suç ve kabahatin işlenebildiği durumlar değerlendirildiği takdirde aynı fiilden dolayı birden fazla yargılanmama veya cezalandırılmama (ne bis in idem) kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Yukarıdaki başlık altında yer verilen şartlarda görüldüğü üzere, “Ne Bis in Idem” ilkesine aykırılık teşkil edilmesi için sürecin kesinleşmiş olması veya sonuçlanmış olması gerekmektedir. Buna göre, suç veya kabahate ilişkin olarak başlatılan cezalandırma süreçlerinden birinin kesinleşmesi ile diğerinin sona ermesi halinde yeni bir yargılama süreci başlayabilecektir.

İtiraz konusu kural, suç ve kabahate ilişkin olarak yürütülecek olan yargılama süreçlerine engel teşkil etmiyor olsa da uygulanacak yaptırımların arasında bağlantı kurulmasını sağlayacak güvencelere yer vermeyerek yargılama süreçleri arasındaki etkileşimi engellemektedir. Bu sebeple, Anayasa Mahkemesi tarafından adil yargılanma hakkı kapsamındaki güvencelere aykırılık oluşacağı kanaatine varıldığından ilgili kanun hükmünün iptaline karar verilmiştir.

Kararın tam metni için tıklayınız.