Arabuluculuk Kararları

Arabulucu önünde yapılan anlaşmada ibraya ilişkin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 420, maddesinin uygulanması mümkün değildir. Aksi kabulde arabulucu önünde tarafların anlaşması imkansız hale gelecektir. Nitekim 6325 sayılı Kanunun 18/5 madde hükmünde arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamayacağı öngörülmüş olup, buna göre ibraya ilişkin düzenlemelerden hareketle arabuluculuk anlaşma tutanağının geçerliliği değerlendirilemez.

Somut olayda, dava haksız eyleme dayanamakta olup 6102 Sayılı TTK un 4.maddesi içeriğinde belirtilen nitelikte bir ticari davadan söz edilemez. Sigorta hükümleri TTK'da düzenlendiğinden, diğer davalı sigorta hakkındaki dava mutlak ticari dava iken, haksız fiil sorumluları olan işleten davalı hakkındaki dava, mutlak ticari dava niteliğinde değildir. Dolayısıyla davanın ticari dava kabul edilerek zorunlu arabuluculuk dava şartı gerçekleşmediğinden usulden reddine karar verilmesi isabetsizdir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen mutlak ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuş olması dava şartı olarak kabul edilmiştir. İtiraza uğramış alacağın tespiti ile bu alacağın konkordato hükümlerine göre tahsili talebini içeren dava, eda davası niteliğinde mutlak ticari dava olduğundan, dava açılmadan önce arabulucuya başvuru zorunlu dava şartı yerine getirilmelidir.

Terditli olarak açılan davalarda arabuluculuk dava şartının ilk talebe göre değerlendirilmesi gerekmekte olup davacının esas ilk talebi tapu iptal tescil talebi olmakla bir miktar paranın ödenmesine yönelik alacağın tahsili talebi bulunmadığından arabuluculuk dava şartına tabi değildir. Bu nedenle davada arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunmadığından mahkemece, davanın arabuluculuk dava şartına tabi olmadığı gözetilmelidir.

Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanan tazminat davasıdır. Taraflardan biri sözleşmeyi ticari işletmesiyle ilgili olarak değil de kamu hizmetinin yürütülmesi amacıyla gerçekleştirdiği takdirde yapılan sözleşmenin niteliği dikkate alındığı takdirde TTK'ye göre mutlak ticari dava olarak nitelendirilemez. Bu halde davanın niteliği ticari dava olmayıp 6102 sayılı kanunun 5/A maddesi kapsamında arabuluculuk dava şartının iş bu dava yönünden uygulanmasına olanak bulunmamaktadır.

6102 sayılı TTK'nın 5/A maddesi gereğince dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Zorunlu arabulucuya başvuru tarihi davanın açıldığı tarihten sonraki bir tarih ise bu durumda dava şartı yokluğu mevcuttur.

Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı talebiyle açılan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Somut olayda davacının bir bölümünü itirazın iptali davasına konu ettiği kıdem tazminatı alacağının kalan kısmını ‘ıslah’ yolu ile talep etmesinde hukuken bir engel bulunmamaktadır. Bu itibarla kısmi davada ıslaha ilişkin ilkeler burada da geçerli kabul edilmelidir. Davacının gerek dava dilekçesi içeriğindeki gerekse ıslah dilekçesine konu ettiği alacağı aynı olup, bu alacak ile ilgili olarak arabuluculuk şartı yerine getirilmiştir. Dava açılmadan önce kıdem tazminatı ile ilgili olarak arabuluculuğa başvuran davacının, ıslaha konu kısım için ayrıca bu yola başvurması zorunlu değildir. 

Dava; ticari nitelikteki ve eser sözleşmesi mahiyetindeki gemi tamirini konu olan sözleşme kapsamında davalıya verilen ticari senetlerin teminat senedi olduğunu ileri sürerek davalıya borçlu olmadığının tesbitine ilişkindir. TTK gereği, arabuluculuğun dava şartı olabilmesi için davanın konusunun bir miktar pararın ödenmesi ve bu talebin bir davada alacak ve tazminat olarak ileri sürülmesi gerektiğinden menfi tespit davaları zorunlu arabuluculuğa tabi değildir.

Arabuluculuk Kanun'unda “Dava Şartı Olarak Arabuluculuk” başlığı altında düzenlenen 18/A maddesinde “Özel kanunlarda tahkim veya başka bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoluna başvurma zorunluluğunun olduğu veya tahkim sözleşmesinin bulunduğu hâllerde, dava şartı olarak arabuluculuğa ilişkin hükümler uygulanmaz.” hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru için dava şartı olarak sigorta şirketine başvuru şartı düzenlenmiş olup ayrıca arabuluculuğa gidilmesinin zorunlu olmadığı ve arabulucuya gidilmiş olmasının bir dava şartı olmadığı hususu dikkate alınarak karar verilmesi gereklidir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 73/A maddesinin yürürlük tarihi 22.07.2020 olup tüketici davalarında zorunlu arabuluculuk şartının uygulanabilmesi için ilgili tarih esas alınmalıdır.

Dava dosyasında, sadece alt işveren şirket hakkında işe iade talebiyle arabulucuya başvurulmuştur. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde, işe iade talebiyle arabulucuya başvuru dava şartının yerine getirilmesi için asıl işveren ile alt işverene karşı birlikte arabulucuya başvurulmasının zorunlu olduğuna, sadece asıl işveren yahut sadece alt işverene karşı arabulucuya başvurulduktan sonra anlaşma olmadığı için işe iade davası açılması durumunda, arabuluculuk dava şartının yerine getirilmemesi sebebiyle davanın usulden reddine karar verilmesi gerekir. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin varlığı halinde, asıl işveren ile alt işveren aleyhine birlikte arabulucuya başvurulmadığı sürece dava şartının yerine getirildiğinden söz edilemez.

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 18. maddesinin 3. fıkrası hükmünce icra edilebilirlik şerhi verilmesinin çekişmesiz yargı işidir olduğu açık olup çekişmesiz yargı kararlarına karşı temyiz yoluna başvurulamaz.

Davalının tacir olmadığı ve davanın ticari dava olarak kabul edilemeyeceği açık olan hallerde davanın açılmasından önce arabulucuya başvurulması gerektiğinden bahsedilemez.

TTK’nın 5/A maddesi ile getirilen düzenlemede, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması bir dava şartı olarak kabul edilmiştir. Ancak davanın esasına girilmeden ve arabuluculuğa ilişkin dava koşulu hakkında bir karar verilmeden önce  arabuluculuk tutanağının dosyaya sunulmuş olması ile dava koşulu tamamlanabilmektedir.

Davacının arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorunda olduğu, anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek üzere bir haftalık kesin süre verildiği, davacı vekilinin kesin süre içinde beyanda bulunmadığı gerekçesiyle davanın TTK'nın 5/A ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'nun 18/A-2 maddesi gereğince HMK'nın 114/2 ve 115/2 maddeleri gereğince dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmiştir.

Dava, bonoya dayalı menfi tespit talebine ilişkindir. Ancak menfi tespit davaları sonunda verilen hükümler esasa yönelik olarak cebri icraya konu edilip infaz edilememektedir. Bu sebeple ticari davalarda arabuluculuğa başvurma şartı, menfi tespit davalarını kapsamamaktadır.

Ticari nitelikteki menfi tespit davalarında arabuluculuğa gidilmesi zorunlu olmayıp arabuluculuğa gidilmesi bir dava şartı değildir.

Arabuluculuk gideri bir yargılama gideri olup taraflarının her biri kısmen haklı çıktığı takdirde arabuluculuk giderinin tarafların haklılık oranına göre paylaştırılması gerekmektedir.

Tüketici işlemi niteliğindeki özel hukuk uyuşmazlıkları aynı zamanda ticari dava niteliğinde olduklarından dolayı söz konusu davalarda 6325 sayılı Kanun'un 18/A-2. maddesi gereğince arabulucuya başvurulması dava şartıdır. 

Tüketici Mahkemesinde görülen davalarda, 6502 sayılı TKHK'nun 73/A maddesi ile getirilen dava şartı arabuluculuk ile ilgili düzenlemenin 28/07/2020 tarihinden sonra açılan davalar hakkında uygulanması gerekmektedir. Bu tarihten önce görülen davalarda arabuluculuğun dava şartı olmaması dolayısıyla davanın usulden reddine karar verilmesi mümkün değildir.