Arabuluculuk Kararları

Karşı dava, asıl davaya karşı açılmış bir dava olsa da asıl davadan ayrı ve bağımsız bir davadır. Buna göre karşı davanın konusunu dava şartı olan arabuluculuğa tabi bir uyuşmazlık oluşturuyorsa, karşı dava yönünden de arabuluculuğa başvurma bir dava şartıdır. Somut uyuşmazlıkta açılan ilk davada dava şartı arabuluculuk yerine getirilmiş olup açılan karşı davada, bir önceki davada başvurulan arabuluculunun düzenlediği son tutanakta uyuşmazlık konusu değerlendirilmiş olduğundan tekrardan arabulucuya başvurulması zorunlu olarak değerlendirilmemiştir. Zira Anayasa Mahkemesi, dava şartı olarak arabuluculuğa dair yasal düzenlemenin iptali isteğiyle ilgili olarak verdiği kararında düzenlemenin hak arama hürriyeti ve bu kapsamda mahkemeye erişim hakkına getirilen bir sınırlama niteliğinde olduğunu kabul etmiş; ancak "Arabuluculuğa başvuru zorunluluğunun, kişilerin hak aramalarını imkansız hale getiren veya aşırı derecede zorlaştıran etkisiz ve sonuçsuz bir sürece neden olmadıkça hak arama hürriyetinin özüne dokunduğu söylenemez." 

Arabuluculuk gideri yargılama gideri olup anlaşmaya varılamaması hâlinde ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır. 6100 sayılı Kanun’un "Yargılama giderlerinden sorumluluk" kenar başlıklı 326 ncı maddesinin ikinci fıkrasına göre davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.

Başvuru sonucunda düzenlenen arabuluculuk son tutanağında hangi alacak kalemleri konusunda anlaşma sağlandığı veya sağlanamadığı açıkça belirtilmediğinden dava konusu işçilik alacaklarının tamamının arabuluculuğa konu edildiği söylenemez.

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a eklenen 73/A maddesi ile tüketici mahkemesinin görev alanında kalan bazı uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk getirilmiştir. Somut olay, bu eklenen 73/A maddesinin yürürlüğe giriş tarihinden önce mahkeme önüne taşındığı için dava şartı arabuluculuk aranmayacaktır

6235 sayılı Kanun'un ilgili maddesince arabulucu tarafından düzenlenen anlaşma belgesinin, icra edilebilirlik şerhi olmaksızın ilam niteliğinde belge kabul edilmesi; taraflar ve avukatları ile arabulucunun tutanağı birlikte imzalamaları halinde mümkündür. Söz konusu olayda arabuluculuk tutanağı sadece taraf vekilleri ve arabulucu tarafından imzalanmış; asıllar tarafından imzalanmamıştır. Bundan dolayı arabulucu tarafından düzenlenen anlaşma belgesi ilam niteliğinde değildir. Bu itibarla söz konusu arabuluculuk tutanağı ile ilamlı icra takibi başlatmak mümkün değildir.

İş davalarında ıslah ile ilk defa talep edilen alacak bakımından da arabuluculuğa başvuru şartının yerine getirilmiş olması gerekir. Aksi halde söz konusu alacağın dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilmesi gerekir.

Olayda Asliye Hukuk Mahkemesi’nin Ticaret Mahkemesi’nin görevli olduğunu belirterek görevsizlik kararı vermesi üzerine dava şartı olan arabuluculuk işlemini yapmamış olan davacı görevsizlik kararı kesinleşmeden arabulucuya başvurmuş ve anlaşmaya varılmadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir nüshasını mahkemeye sunmuştur. Ancak mahkemece usulden reddedilmiştir. Dava şartları, HMK’nın ilgili maddesined dava şartlarının mevcut olup olmadığının yargılamanın her aşamasında mahkemece kendiliğinden araştırılması gerektiği belirtilmiş, anılan Kanun’un ilgili hükmünde dava şartları sayılmıştır. İşbu davada davacı tarafından verilen görevsizlik kararı kesinleşmeden arabulucuya başvurulmuş ve son tutanağın bir örneği Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açılmadan önce dosyaya sunulmuştur. Bundan dolayı mahkeme tarafından verilen dava şartı yokluğu sebebiyle usulden ret kararı hukuka aykırıdır.

Arabulucunun taraflara ulaşma ve toplantıya davet etme sorumluluğunu usulünce yerine getirmeden arabuluculuk faaliyetini sonlandırması halinde dahi arabuluculuk dava şartı gerçekleşmiş sayılır.

Somut olayda, sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesinden kaynaklı işçi alacağının mevcut olması sebebiyle iş mahkemeleri açısından dava şartı arabuluculuğa başvurulmuştur.Arabuluculuk ile bir anlaşmaya varılamamış ve uyuşmazlık mahkemeye taşınmıştır.Mahkeme, son tutanak ile işverenin temerrüde düştüğünü kabul ederek borcun ve faizin hesaplanmasını sağlamaktadır.

Somut olayda, tüketici kredisi kullanan alacaklının kartel faizlere karşı açtığı tazminat davasının dava şartı arabuluculuğa tabii olup olmadığu uyuşmazlık konusu olmuştur ancak bu husus ticari bir alacak değildir. Tüketici mahkemesi için arabuluculuk şartının getirilmesinden önce açılan bir dava olduğundan dava şartı arabuluculuğa başvuru zorunlu değildir.

Arabulucunun taraflara ulaşma ve toplantıya davet etme sorumluluğunu usulünce yerine getirmeden arabuluculuk faaliyetini sonlandırması hâlinde dahi 7036 sayılı Kanun’un 3 ün maddesinin birinci fıkrasında öngörülen arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılacağı kabul edilmektedir.

Arabulucu önünde yapılan anlaşmada ibraya ilişkin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 420, maddesinin uygulanması mümkün değildir. Aksi kabulde arabulucu önünde tarafların anlaşması imkansız hale gelecektir. Nitekim 6325 sayılı Kanunun 18/5 madde hükmünde arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamayacağı öngörülmüş olup, buna göre ibraya ilişkin düzenlemelerden hareketle arabuluculuk anlaşma tutanağının geçerliliği değerlendirilemez.

Karşı dava, asıl davadan bağımsız olarak değerlendirilir. Bu değerlendirme kapsamında karşı davada asıl davadan ayrı olarak dava şartı arabuluculuk aranmaktadır. Karşı dava açılacağı zaman tüm dava şartlarının ayrıca yerine getirilmesi gerekmektedir.

Somut olayda, uyuşmazlığa ilişkin dava şartı olarak arabuluculuğa başvuru zorunludur ancak bu yapılmadan direk mahkemeye başvurulmuştur. Bu durumda mahkemenin esasa girmeden usulden ret vermesi gerekirken esasa ilişkin karar vermesi usule uygun değildir. 

Somut olayda işçi alacağına dair bir uyuşmazlık söz konusudur.İşçi alacaklarına ilişkin uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuğa başvurulması gereklidir.Bu kapsamda alacağa ilişkin başvuru yapılmış ancak dava dosyasındaki alacağın tamamı arabuluculuk aşamasında gösterilmemiştir.Bu sebeple talep miktarı ile arabulucu önünde anlaşılamayan miktar eşit olmadığından dosya,dava şartı eksikliği sebebiyle usule uygun değildir.

Dava şartı arabuluculuk, dava açılmadan önce başvurulması gereken daha sonradan tamamlanamayan bir husustur ancak somut olayda dava ilk olarak görevsiz mahkemede açılmış ve görevsizlik kararı verilmiştir. Görevsizlik kararından sonra görevli mahkemede dava açılmadan önce dava şartı arabuluculuk yerine getirilerek usule uygun şekilde dava açılmıştır.

İlgili kararda, konkordato talep eden borçlunun alacağa itiraz etmesi sonucu çekişmeli alacak haline gelen bir uyuşmazlık söz konusudur. Bu uyuşmazlıkla ilgili dava şartı arabuluculuğun olup olmaması ve bu dava şartının uyuşmazlık mahkeme önüne taşındıktan sonra tamamlanıp tamamlanamayacağı tartışma konusu olmuştur. Somut olayda ticaret mahkemesinde görülen alacak davası söz konusudur bu sebeple dava şartı arabuluculuğa başvurulması gerekmektedir. Bu şart yerine getirilmemiştir. Bu şartın dava açıldıktan sonra tamamlanması mümkün olmadığından dava usulden reddedilmiştir.

Mevcut olan bir hak düşürücü süre, arabuluculuğa müracaattan son tutanağın imzalandığı zamana kadar durur. Müracaat öncesi ve son tutanaktan sonrası için bu süre işleyemektedir.

İlgili karar menfi tespit davasını konu almaktadır.Dava şartı arabuluculuğa başvurulması için ortada bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talebinin olması gereklidir. Ancak bu konuya bir istisna getirilerek TTK'nın 5/A maddesine göre,  alacak davası niteliğinde olmayan menfi tespit davasında dava şartı arabuluculuk uygulanamayacaktır.

İlgili karar, eser sözleşmesinden kaynaklı iş bedelinin tazmini istemine ilişkindir.Bu hususta dava şartı arabuluculuk aranmaktadır.Bu şartın yerine getirilmeden açılan davalar usulden reddedilir.