Arabuluculuk Kararları

Dava, davacının talep edilen ve hüküm altına alınan alacaklara hak kazanıp kazanmadığı, davalı ... ile davalı Şirketler arasındaki ilişkinin hukuki niteliği, buna göre davalı İdarenin hüküm altına alınan alacaklardan sorumlu olup olmadığı, faiz başlangıcı ve ücret farkı alacağında arabuluculuk dava şartının yerine getirilip getirilmediği noktalarındadır.

Dava 696 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçirilen davacı işçinin, kadroya geçişte düzenlenen belirsiz süreli ... sözleşmesi hükümlerine göre ücretinin tespiti ile talep edilen fark alacağının bulunup bulunmadığına ve arabuluculuk sonucu yargılama giderlerinin yükletilmesine ilişkindir.

Dava, arabuluculuk tutanağının iptali şartlarının oluşup oluşmadığı noktasında toplanmaktadır.Dava Arabuluculuk görüşmesi sırasında Türkçe bilmeyen tarafın tutanağı iptal ettirme talebini içeriyor olup soyut yanılma iddiasını ispat etmeye çalışmasını içerir.

Somut uyuşmazlıkta davacı işçi tarafından asıl dava konusu alacaklar bakımından arabulucuya başvurulması üzerine yapılan arabuluculuk görüşmelerinde, davalı işverenin karşı dava konusu ihbar tazminatı talebinin de görüşüldüğü, son tutanakta hem davacı işçinin talepleri hem de davalı işverenin karşı talebi olan ihbar tazminatı yönünden yapılan görüşmelerde anlaşma sağlanamadığının açıkça yazıldığı görülmektedir. Bu durumda, karşı davada talep edilen ihbar tazminatı yönünden arabuluculuk dava şartının yerine getirilmediği gerekçesiyle karşı davanın usulden reddine karar verilmesi isabetli olmamıştır.

Davacı asıl dava dilekçesinde; davalı Şirkette yaklaşık üç yıl boyunca çalıştığını, ... sözleşmesinin haksız şekilde feshedildiğini, ardından Şirket bünyesinde bulunan ve ücret ödemelerini yapan R.B'nin imzalaması gereken ücret bordrolarının olduğunu ve bu sebeple belirttiği adrese gitmesi gerektiğini söylemesi üzerine 09.01.2020 tarihinde bu adrese gittiğini, kendisine evrak imzalattıklarını, hesabına 500,00 TL ödeme yapıldığını, daha sonra evrakları hukuk bürosuna götürdüğünü ve imzalattırılan evrakların arabuluculuk tutanağı olduğunu öğrendiğini, tutanakta müzakerelerin iki saat sürdüğü ve bilgilendirildiğine dair ibareler bulunduğunu, ancak iki saat orada kalmasının mümkün olmadığını, kendisine açıklama yapılmadığını, hakkının bu yolla gasp edildiğini, bilgisizliğinden faydalandıklarını, yapılan eylemin gabin niteliğinde olduğunu ileri sürerek ihtiyari arabuluculuk anlaşma tutanağının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

Kaldı ki somut olayda dava dışı ... Şirketi aleyhine sürdürülen bir arabuluculuk faaliyeti bulunmamaktadır. Davanın açıldığı tarih itibarıyla arabuluculuk dava şartı olup anılan Şirket bakımından arabuluculuk dava şartı da gerçekleşmemiştir. Mahkemece bu Şirketin davaya dahil edilmesi hatalı olduğu gibi arabuluculuk dava şartı mevcut olmadığı halde davanın esasına yönelik hüküm kurulması da isabetsizdir.

 ...sözleşmesinin feshinin hemen ertesi günü telekonferans yöntemiyle ihtiyari arabuluculuk görüşmesi yaptığı anlaşılmakla arabulucunun bağımsız ve tarafsız bir arabulucu olup olmadığı yönünde kuvvetli şüphe oluşturduğu, davalı tanığı H.K'nın anlatımına göre arabuluculuk sürecinin işyerinde ve Şirket yetkilisinin kontrolünde yürütüldüğü dikkate alındığında arabuluculuk sürecinin işyerinde ve işveren baskısı altında yürütüldüğünden davacının özgür iradesinden bahsedilemeyeceği, davacının iradesi sakatlandığından dolayı işçilik alacaklarının tahsili amacıyla 04.11.2019 tarihinde dava açtığı dikkate alındığında Mahkemece ihtiyari arabuluculuk tutanağının iptaline karar verilmesi dosya içeriğine uygun bulunduğundan İlk Derece Mahkemesinin olay ve hukuki değerlendirilmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

Dosya kapsamından arabuluculuk sürecinin 6325 sayılı Kanun ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği gereğince belirlenen şekilde işletilmediği, tutanağın imzasından sonra arabulucu ile görüştürüldüğünden bu tutanağın arabuluculuk tutanağı vasfını haiz olmadığı anlaşıldığından iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın reddi isabetsiz olmuştur.

davacının ... sözleşmesi devam ederken yani davalı işverenin ... ve talimatı altında çalıştığı tarihte düzenlenmiş olması, arabuluculuk görüşmesine, davalı işverene ait servis aracıyla toplu olarak götürülmüş olması, arabulucunun öncesinde Şirketin vekilliği görevini üstlenmiş olması gibi hususlar dikkate alındığında, davaya konu sürecin, tarafların eşitliği, arabulucunun tarafsızlığı ve gönüllülük ilkelerine aykırı şekilde yürütüldüğü, sonuç itibarıyla davaya konu arabuluculuk tutanağının iptaline karar verilmesi gerektiği gerekçeleri ile davanın kabulüne karar verilmiştir.

Dairemiz uygulamasında, işçinin işverene yönelttiği ihtarda muaccel alacaklarını ... ... belirtmek kaydıyla ile işvereni temerrüde düşürebileceği, alacak miktarlarını ayrı ayrı belirtilmesinin zorunlu olmadığı kabul edilmektedir. Aynı husus arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen arabuluculuk son tutanağı yönünden de geçerlidir. Dava dilekçesinin talep sonucu kısmında bildirilen alacakların dava tarihinden önce arabuluculuk faaliyeti sırasında karşı taraftan talep edilmesi halinde, davalı tarafın arabuluculuk başvurusuna konu edilen alacaklar yönünden son tutanak tarihi itibariyle temerrüde düştüğü ve talep edilen (kıdem tazminatı dışındaki) alacaklara bu tarihten itibaren faiz uygulanabileceği kabul edilmelidir. Bu sonuç davalı işverenin usulüne uygun davet edilmesine rağmen arabuluculuk görüşmelerine katılmadığı durumlarda da geçerlidir. Dairemizin yerleşik kararları bu doğrultudadır

Bu durumda; Yönetmelik yürürlük tarihinden sonraki dönemde yapılan başvuru sonucunda düzenlenen arabuluculuk son tutanağında hangi alacak kalemleri konusunda anlaşma sağlandığı veya sağlanamadığı açıkça belirtilmediğinden dava konusu işçilik alacaklarının tamamının arabuluculuğa konu edildiği söylenemez. Dava konusu alacaklar yönünden arabuluculuk dava şartı yerine getirilmediğinden Mahkemece davanın usulden reddine karar verilmesi gerekirken işin esasına girilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Arabuluculuk son tutanak tarihinden sonra, ihtilaf konusu olan son tutanak tarihi ile hesaplamaya esas alınan dava tarihi arasında kalan talep dönemi için arabuluculuk dava şartının yerine getirilmediği dikkate alındığında; bu dönem yönünden davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Somut olayda, 6100 sayılı HMK’nın 110. maddesiyle düzenleme altına alınan “davaların yığılması” durumu söz konusu olup, uyuşmazlık, verilen paranın tahsili ve ortak olmadığının tespiti olmak üzere iki ayrı dava içermektedir. Konusu bir miktar paranın ödenmesi olan tahsil davası arabuluculuğa tabi ise de, geçerli bir ortaklık ilişkisinin kurulmadığının tespitine ilişkin dava, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan bir alacak ya da tazminat davası olmadığından arabuluculuğa tabi değildir. Bu durumda, arabuluculuğa tabi olmayan bir dava ile birlikte açılan tahsil davası da arabuluculuk dava şartına tabi olmayacağından aksi yöndeki mahkeme gerekçesi isabetli görülmemiştir.

Dairemizce; dava şartı arabuluculuk uygulamalarında başlangıçta hem talepte bulunanlar ve hem de arabulucular tarafından yapılan hatalar tarafların mağduriyetlerine sebebiyet verdiği gibi arabuluculuk uygulamasının amaçlandığı gibi uygulanmasına engel olduğundan, 6325 sayılı Kanun’a dayanılarak çıkartılan ve 02.06.2018 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik’in ve aksaklıkları gidermek amacı ile uygulamaya sokulan arabuluculuğa hangi konularda başvurulduğuna ilişkin başvuru formu uygulamasının başladığı 02.06.2018 tarihine kadar, arabuluculuk anlaşamama tutanağında arabuluculuğa konu alacaklar ... ... belirtilmeden işçilik alacakları veya işçi-işveren uyuşmazlığı gibi soyut ifadeler kullanılmış ise taraflar arasındaki işçilik alacaklarının tamamının arabuluculuğa konu edildiğinin kabul edilmesi gerektiği görüşü benimsenmiştir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 26.09.2022 tarihli, 2022/7742 Esas, 2022/10403 Karar sayılı; 30.....2022 tarihli, 2022/6390 Esas, 2022/8656
Karar sayılı kararları).

Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Müvekkilinin, ------ tarihli Genel Kredi Sözleşmesini kefil olarak imzaladığını, mübrez------------ ödendiğini, bu hususun davalı banka kayıtlarında yer aldığını, bankaya verilen kefalette davacının imzası bulunmadığını, ----- olduğu kredi sözleşmeleri ile davacının imzası bulunmayan diğer ------ kaynaklanan kredi borcu kapsamında değerlendirerek bankanın müvekkilini sorumlu tutabilmek için kötü niyetli olarak takibe geçildiğini, davalı banka kayıtları incelendiğinde müvekkilinin kefil olduğu -------------borcunun ödenmiş olduğunun görüleceğini ve takip dayanağı borcun diğer kredi sözleşmelerinden kaynaklandığının açık olduğunu savunmuş, davalı bankanın davacı aleyhine başlattığı İstanbul Anadolu -----. İcra Müdürlüğünün ------ Esas sayılı dosyasında borçlu bulunmadığının tespiti ile davacının cebri icra tehdidi altında ödediği toplam ------------tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesini, yargılama giderleri ile vekalet ücretinin davalı taraftan tahsilini talep ve dava etmiştir.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin 2020/4497 Esas, 2021/6897 Karar numaralı ve 07.12.2021 tarihli kararı; taraflar arasında ticari borç ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlık nedeniyle açılacak olan tazminat davasında, önceden arabulucuya başvurulmuş olmasının TTK uyarınca dava şartı olarak öngörülmüş olmasına ilişkindir.

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 3/1 maddesi uyarınca "Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı" olarak düzenlenmiş olup maddenin 2. fıkrasında ise "Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir." denilmiştir.

Menfi tespit davaları sonucunda verilen hükümler esasa yönelik olarak cebri icraya konu edilip infaz edilemeyeceğinden, ticari davalarda arabuluculuğa başvuruyu dava şartı olarak öngören madde hükmünün amaçsal yorumundan Yasa Koyucu’nun bilinçli olarak menfi tespit davalarını arabuluculuk dava şartına tabi tutmadığı anlaşılmaktadır.

Karşı dava, asıl davaya karşı açılmış bir dava olsa da asıl davadan ayrı ve bağımsız bir davadır. Buna göre karşı davanın konusunu dava şartı olan arabuluculuğa tabi bir uyuşmazlık oluşturuyorsa, karşı dava yönünden de arabuluculuğa başvurma bir dava şartıdır. Somut uyuşmazlıkta açılan ilk davada dava şartı arabuluculuk yerine getirilmiş olup açılan karşı davada, bir önceki davada başvurulan arabuluculunun düzenlediği son tutanakta uyuşmazlık konusu değerlendirilmiş olduğundan tekrardan arabulucuya başvurulması zorunlu olarak değerlendirilmemiştir. Zira Anayasa Mahkemesi, dava şartı olarak arabuluculuğa dair yasal düzenlemenin iptali isteğiyle ilgili olarak verdiği kararında düzenlemenin hak arama hürriyeti ve bu kapsamda mahkemeye erişim hakkına getirilen bir sınırlama niteliğinde olduğunu kabul etmiş; ancak "Arabuluculuğa başvuru zorunluluğunun, kişilerin hak aramalarını imkansız hale getiren veya aşırı derecede zorlaştıran etkisiz ve sonuçsuz bir sürece neden olmadıkça hak arama hürriyetinin özüne dokunduğu söylenemez."