Türkiye’yi ‘Güvenli Liman’ Yapabilecek Anlaşma: Singapur Konvansiyonu

• Tarih: 11.03.2021
• Yazar: Av. Arb. Dr. Y. Burak Aslanpınar

Türkiye’yi ‘Güvenli Liman’ Yapabilecek Anlaşma: Singapur Konvansiyonu

Av. Arb. Dr. Y. Burak ASLANPINAR

Bu makale, ilk defa 11.03.2021 tarihinde Dünya Gazetesi'nin internet sitesinde (dunya.com) yayımlanmıştır.

Türkiye’nin uluslararası ticaretini, hukuki ve ekonomik sonuçları bakımından etkileyebilecek önemli bir anlaşma olan “Singapur Konvansiyonu”[1], TBMM tarafından uygun bulmaya ilişkin 7282 sayılı Kanun’un[2] bugün (11 Mart 2021) itibariyle Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla yürürlük kazandı.

Tam adı “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu” olan Singapur Konvansiyonu, Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu tarafından hazırlanmış, Türkiye’nin de ilk imzalayan 46 ülkeden biri olduğu uluslararası bir anlaşma.

Singapur konvansiyonu yabancı yatırımcı getirebilir

Konvansiyonun içeriğine geçmeden belirtmek gerekir ki bu anlaşma, hukuki olduğu kadar ekonomik öneme de sahip. Çünkü yabancı yatırımcının Türkiye’ye yapacağı yatırım konusunda en başta gelen kriterlerden biri olan “Hukuki Güvenlik ve İstikrar”. Ülkemizde bu kriterin bazı açılardan karşılanamadığı ya da yargı süreçlerinin uzun ve masraflı olduğunu endişesine sahip yabancı yatırımcının bu nedenlerle çekinmesi söz konusu olabiliyor. İşte Singapur Konvansiyonu bu noktada çok önemli bir görev üstlenebilir, Türkiye’nin de “güvenli liman” olarak görünebilmesini sağlayabilir.

Arabuluculuk anlaşması taraf ülkelerde “doğrudan” icra edilebiliyor

Konvansiyona taraf bir ülkede gerçekleşen ticari arabuluculuk sonucunda yapılan sulh anlaşması diğer taraf ülkelerde ve dolayısıyla milletlerarası alanda “doğrudan” yani yeniden bir mahkeme hükmüne gerek kalmadan icra edilebiliyor.

Bunun çok sayıda avantajı var. Birincisi, arabuluculuk kurumunun doğasından kaynaklanan, tarafların gizli bir süreç içinde ve tamamen kendi iradeleriyle, çözüme ulaşmaları. Arabulucu sadece bu çözüme ulaşmada yardımcı oluyor ve belgenin hukuki geçerliliği için yetki ve imzasını dahil ediyor. Böylece kimsenin (hakim, hakem, mahkeme gibi) taraflara dayatmadığı, razı olunan bir sonuç oluşuyor.

Bir diğer avantaj ise arabuluculuk sonucu yapılan anlaşmanın ilgili ülkelerde doğrudan icra edilebilir olması sebebiyle zaman kaybı, masraf ile diğer olumsuz etki ve sürprizlerin oluşma ihtimalinin en aza indirilmesi.

Singapur Konvansiyonu nedir? İmzalayan ülkeler hangileri?

BM Singapur Konvansiyonu, Konvansiyona taraf bir ülkede gerçekleşen ticari arabuluculuk sonucunda yapılan sulh anlaşmalarının diğer taraf ülkelerde ve dolayısıyla milletlerarası alanda icra edilmesini düzenliyor.

Konvansiyon, 20 Aralık 2018 tarihinde BM Genel Kurulunun 73/198 sayılı Kararıyla kabul edilmiş olup 7 Ağustos 2019 tarihinde Singapur’da Türkiye de dahil üzere 46 ülke tarafından imzalanmış ve bu tarihten sonra Konvansiyonu imzalayan ülke sayısı 53’e ulaşmış durumda.

Konvansiyon metninde belirtilen yürürlüğe girme şartı olan üç ülkedeki iç hukuk onay süreci 12 Eylül 2020 tarihinde Singapur, Fiji, Katar ile tamamlanmış. Suudi Arabistan, Belarus ve Ekvator da daha sonra iç hukuk onay sürecini tamamlamışlar. Konvansiyon’u imzalayan 53 ülke arasında Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Hindistan, Katar, İran, İsrail, Güney Kore gibi ülkemizin çok fazla ticaret yaptığımız ülkeler de bulunuyor.

Konvansiyonun uygulanabilme şartları

Konvansiyonun uygulanabilmesi için elbette bazı şartlar var. Öncelikle anlaşmanın ticari bir uyuşmazlığın çözümü için yapılmış olması gerekiyor. Aile, miras, tüketici ve iş hukukuna ilişkin olan anlaşmalar için ve de mahkemede olan uyuşmazlıklarda uygulanamıyor.

Sulh anlaşması, içeriğinin herhangi bir şekilde kayda alınması halinde yazılı olarak yapılmış sayılıyor. Elektronik ortamda yapılan sulh anlaşmasının yazılı olması şartı, içeriğindeki bilginin sonraki başvurular için kullanılacak şekilde erişilebilir olması halinde yerine getirilmiş olabiliyor.

Uygulama yöntemi ve sürecin işlemesi

Konvansiyon uyarınca sulh anlaşmasına dayanmak isteyen tarafın, hukuki yollara başvurduğu Konvansiyonu imzalayan diğer Devletin yetkili makamına, taraflarca imzalanmış sulh anlaşması ve sulh anlaşmasının arabuluculuk sonucu yapıldığını gösteren delilleri sunması gerekiyor. Bu delillere örnek olarak; sulh anlaşması üzerindeki arabulucunun imzası, arabuluculuğun yapıldığına ilişkin arabulucu tarafından imzalanan belge, arabuluculuğun bünyesinde yapıldığı kurum tarafından düzenlenen belge veya belirtilen belgelerin yokluğu halinde, yetkili makamca kabul edilebilir herhangi bir başka delil gösterilebilir (Konvansiyon md. 4/1-b).

Elektronik iletişim açısından sulh anlaşmasının taraflarca veya uygulanabilir olduğu durumlarda, arabulucu tarafından imzalanması şartı; tarafların veya arabulucunun teşhis edilmesi ve tarafların veya arabulucunun elektronik iletişimde yer alan bilgiye ilişkin niyetlerinin anlaşılmasını sağlayan bir yöntem[3] kullanılmışsa yerine getirilebiliyor.

Konvansiyondaki elektronik iletişime ilişkin bu hükümler, hem çağa ayak uyduran hem de uluslararası ticari uyuşmazlıkların söz konusu olması nedeniyle uygulanabilirliği artıran düzenlemeler.

Singapur Konvansiyonu, tarafların kendi çözümlerini bularak mahkeme kararıyla aynı güçte bir belgeyle sağlamlaştırabildikleri arabuluculuğun uluslararası uygulamasında çok önemli bir adım. Türkiye’nin ilk imzalayanlardan olduğu Konvansiyonun belirtilen avantajlarından yararlanılırsa, yabancı yatırımcının gelmesi başta olmak üzere ekonomik anlamda faydalı sonuçlar etmek için önemli bir fırsat değerlendirilmiş olur.

Dipnot

[1] Konvansiyonun Türkçe tam metnine T.C. Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın internet sitesinde ulaşılabilmektedir: https://adb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/612021141924Singapur%20Konvansiyonu%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf 

[2] Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonunun Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun.

[3] Kullanılan yöntem, ilgili herhangi bir anlaşma da dahil olmak üzere tüm koşullar göz önüne alındığında elektronik haberleşmenin meydana gelme veya yapılma amacının uygun olduğu kadar güvenli olmasını sağlayan ya da bizzat veya diğer delillerle birlikte belirtilen işlevleri yerine getirdiğini ispatlayan bir yöntem olabilir (Konvansiyon md. 4/2-b).