Muş’ta Liman, Bitlis’te Havalimanı Var Mı?

• Tarih: 10.06.2009
• Yazar: Y. Burak Aslanpınar

Muş’ta Liman, Bitlis’te Havalimanı Var Mı?

HÜRSES

Yeni yatırım ve istihdamı teşvik paketi Başbakan tarafından açıklandı. Paket henüz kanunlaşmadı. Bu yüzden ayrıntılı incelemeyi bir başka yazıya bırakarak şimdilik bölge esaslı yapısı üzerinde duralım.

Teşvik Paketindeki Bölgeler

Yeni teşvik paketinin amacı, bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarını azaltarak yatırım ve istihdamı artırmak.

Bu kapsamda 81 il, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksine (SEGE) göre sıralanmış ve bu iller gruplandırılarak Türkiye 4 bölgeye ayrılmış.

• 1. bölgede; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli,
• 2. bölgede; Adana, Mersin, Aydın, Denizli, Muğla, Antalya, Isparta, Burdur, Balıkesir ve Çanakkale (Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri dışında),
• 3. bölgede; Zonguldak, Karabük, Bartın, Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Konya, Karaman, Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Kayseri, Sivas, Yozgat,  Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Samsun, Tokat, Çorum ve Amasya,
• 4. bölgede; Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan, Van, Muş, Bitlis, Hakkari illeri ile Çanakkale'nin Bozcada ve Gökçeada ilçeleri yer alıyor.

Yapılacak yeni yatırımlarda dört bölgede de indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanacak ve yeni yatırımlarda çalıştırılacak işçiler için hesaplanacak sosyal güvenlik primi işveren hissesinin tamamı bir süreliğine devlet tarafından karşılanacak.

İndirimli kurumlar vergisi oranı; 1. bölgedeki iller için %10, 2. bölgedekiler için %8,  3. bölgedekiler için %4 ve 4. bölgedekiler için %2 olarak uygulanacak.

Yeni yatırımlarda çalıştırılacak işçilerin sosyal güvenlik primi işveren hissesi bölgelerin sırasıyla 2 yıl, 3 yıl, 5 yıl ve 7 yıl süreyle devlet tarafından karşılanacak.

Yukarıda söz edilen teşvikler yeni yatırımlar için geçerli olanlar. Zaten yatırım yapmış olan tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerinde faaliyette bulunan ve asgari 50 kişilik istihdam sağlayan işletmeler için de başka bir teşvik öngörülüyor. Bu tesislerin, 31.12.2010 tarihine kadar 1. ve 2. bölgelerden, 3. ve 4. bölgelere taşınmaları halinde; kurumlar vergisi oranı 5 yıl süreyle % 5 oranında uygulanacak.

Ayrıca, yine 5 yıl süreyle, taşındıkları bölgede (3. veya 4. bölge) uygulanan sosyal güvenlik primi işveren hissesi desteğinden (taşınmadan önce çalıştırılan, mevcut işçiler de dahil) faydalanacaklar.

Yatırımcıların 3. ve 4. bölgelere taşınmak için yapacağı giderler de devlet tarafından karşılanacak.

Peki, yatırımcı bu bölgelerden hangisini, dahası bölge içinde hangi ili, niye tercih edecek?

 Yatırımcı kârını, faydasını en üst düzeye çıkarmayı hedefler. Diğer etkenlerle birlikte teşvikleri değerlendirdiğinde 4. bölgedeki yatırım, 1. bölgedekinden kârlı olacaksa buraya yönelebilir. Bu bakımdan bölgeler arasında farklı teşvik uygulanması, bir bakıma adaletsizlik yaratılması, zaten amaç (bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması) dahilinde.

Ya aynı bölgedeki iller arasındaki adaletsizlik? İşte bunun olmaması gerekir.

Yatırım yapmak istiyorsunuz. Böyle bir teşvik paketi açıklandı. “Tam sırası” dediniz. 4. bölgedeki illerden hangisini tercih edersiniz?

Trabzon’da liman, havalimanı var mesela. Yatırım yapacaksınız. Sadece vicdanla hareket edip destek olsun diye Muş ya da Bitlis’e gider misiniz?

Veya zaten Antalya’da deri ya da Adana’da, Mersin’de tekstil üzerine bir tesisiniz var. Teşvikten faydalanmak için tesisinizi taşımayı düşünüyorsunuz. 3. bölgeden, hemen yanı başınızdaki Osmaniye’yi mi tercih edersiniz, yoksa Adıyaman’ı mı?

O zaman amaç, bölgelerin içinde tersine dönebilir. Örneğin, Trabzon ile Muş’un arasındaki gelişmişlik farkı azalmak bir yana çok daha artabilir.

En önemlisi de teşvik verilmesiyle her şey bitmiyor. Şartlar net olarak açıklanmaz ve denetimler sağlanmazsa, tesis 3. veya 4. bölgede gösterilip 1. bölgede çalıştırılırsa; aynı ilde, aynı caddedeki iki yatırımcı arasında da adaletsizlik olabilir.