Mahkeme Harçlarındaki Adaletsizliğe Anayasa Mahkemesi’nden İptal - II

• Tarih: 18.03.2010
• Yazar: Y. Burak Aslanpınar

Mahkeme Harçlarındaki Adaletsizliğe Anayasa Mahkemesi’nden İptal - II

Anayasa Mahkemesi Yasamadan Önce Davrandı

Kararın gerekçesinin bazı bölümleri şu şekilde:

“Harç, idarece yapılan bir hizmetten yararlananlardan bu hizmet dolayısıyla alınan para, diğer bir deyimle verginin özel ve ayrık bir türüdür. Bu nedenle diğer harçlarda olduğu gibi, yargı harçlarında da kural; harcın, davayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isteyen kişi tarafından ödenmesidir. Ancak yargı yoluna başvurmak, başvuran kişiye bir harç yükümlülüğü yüklediği gibi, başvuranın haklı çıkması halinde bu yükümlülük yer değiştirmekte ve davada haksız çıkan tarafa yükletilmektedir. Bu nedenle nisbi harca tabi davalarda, yargılama sonunda ödenecek harç miktarıyla birlikte, harcın gerçek sorumlusu da mahkeme kararıyla belirlenmektedir.

Anayasa’nın 2. maddesinde, Cumhuriyetin nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, konulan kurallarda adalet ve hakkaniyet ölçülerini göz önünde tutan, hakların elde edilmesini kolaylaştıran ve hak arama özgürlüğünün önündeki engelleri kaldıran devlettir.

Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında “herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir” kuralı yer almaktadır.

Hak arama özgürlüğü, diğer temel hak ve özgürlüklerden gereken şekilde yararlanılmasını ve bunların korunmasını sağlayan en etkili güvencelerden biri olmakla birlikte aynı zamanda toplumsal barışı güçlendiren, bireyin adaleti bulma, hakkı olanı elde etme, haksızlığı önleme uğraşının da aracıdır.

Anayasa’nın 36. maddesinde ifadeedilen hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkı, sadece yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunmada bulunma hakkını değil, yargılama sonunda hakkı olanı elde etmeyi de kapsayan bir haktır.Dava açarken peşin harcı ödeyen ancak nisbi harca tabi davalarda işin niteliği gereği dava sonuna bırakılan bakiye harçtan yasal olarak sorumlu olmadığı mahkeme kararıyla belirlenen davacıya, sorumlusu olmadığı bir harcın tahsili koşuluyla ilamın verilmesi; bireylerin hak arama özgürlüğünü engelleyici nitelik taşımaktadır.

Açıklanan nedenlerle itiraz konusu kural Anayasa’nın 2. ve 36. maddelerine aykırıdır. İptali gerekir.”

Artık Kazandığı Halde Harç Ödeme Yükümlülüğü Yok

“Görünen köy kılavuz istemez” derler. Önceki yazılarımızda da sözünü ettiğimiz gibi Harçlar Kanunu’nun 28/a maddesi; hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde hem de Anayasamızda yer alan “Adil Yargılanma Hakkı” ve “Hak Arama Özgürlüğü”ne, bu kapsamda da “Hukuk Devleti”ne aykırıydı. İptal edildi.

İptal kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı ve yürürlüğe girdiği tarih olan 17 Mart 2010 tarihi itibariyle, karar ve ilam harcının dava sonuna bırakılan ¾’lük kısmı ödenmeden de gerekçeli karar tebliğ edilecek. Aksi yönde yani harcın tamamlanmasının zorunlu tutulması şeklinde bir uygulamanın dayanağı olabilecek herhangi bir kanun hükmü kalmadı.

">Özellikle davayı kazanan taraf için sevindirici bir haber. Gözünüz aydın…

[1] 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 28. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin  “Karar ve ilam harcı ödenmedikçe ilgiliye ilam verilmez”  biçimindeki ikinci cümlesinin iptaline karar verilen Anayasa Mahkemesi’nin 14.01.2010 tarihli ve E:2009/27, K:2010/9 sayılı Kararı; 17.03.2010 tarihli ve 27524 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.