Kısa çalışma ödeneği / Nakdi ücret desteği / İşten çıkarma yasağı

• 23.02.2023
• Av. Arb. Dr. Y. Burak ASLANPINAR

Kısa çalışma ödeneği / Nakdi ücret desteği / İşten çıkarma yasağı

Kısa çalışma ödeneği / Nakdi ücret desteği / İşten çıkarma yasağı

Depremden etkilenen işyerleri ve çalışanlarına yönelik işten çıkarma yasağı, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğini içeren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 22 Şubat 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanıp yürürlüğe girdi. Bu videoda söz konusu düzenlemeler anlatılıyor.

Bu videoda aşağıdaki konu başlıklarına değinilmiştir:

-Depremzedelere yönelik düzenlemenin Covid-19 salgın dönemindeki işten çıkarma yasağı, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden farkı nedir?

-Depremzede işçiler için kısa çalışma ödeneği nasıl uygulanacak?

-Elazığ’da kısa çalışma uygulanacak mı?

-Kısa çalışma ödeneği başvurusunu kim, nasıl yapacak?

-Kısa çalışma ne zamana kadar uygulanacak?

-Depremzedelere kısa çalışma ödemesi ne kadar?

-Kısa çalışma ödeneği hangi kaynaktan ödenir?

-Kısa çalışma ödemesi işsizlik ödeneğinden mahsup edilmeyebilir mi?

-Nakdi ücret desteği nasıl uygulanacak?

-Nakdi ücret desteği ne kadar ödenecek?

-Deprem nedeniyle işten çıkarma yasağı nasıl uygulanacak?

-İşten çıkarma yasağı hangi illerde var?

-İşten çıkarma yasağı ya da iş akdinin işverence feshi yasağı nedir?

-İşten çıkarma yasağının istisnaları nelerdir?

-İşten çıkarma yasağının ihlalinin yaptırımı nedir? Ne kadar ceza kesilir?

-İşten çıkarma yasağına uyulmadan işten çıkarılan işçinin işe iade ve tazminat hakkı var mı?

Depremzede işçiler için kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğine ilişkin bilgiler için tıklayınız.

İlgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi için tıklayınız.

6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen Kahramanmaraş depremlerinin hukuki yansımalarını görmeye devam ediyoruz. Yeni bir düzenleme var. Yeni bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesi var.

 

Bu işten çıkarma yasağı, kısa çalışma ücreti ve nakdi ücret desteği ile ilgili bu videoda bu konulara değineceğiz. Acaba detayları neler? Bunlara bakacağız. Covid-19 salgını kapsamında yapılan düzenlemelerle çok ortak yönleri var ama ayrıştığı yönler de çok fazla.

 

Öncelikle olağanüstü hal ilan edilen 10 ille sınırlı olmak üzere bazı şartlarda işten çıkarma yasağı, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği konusunda düzenlemeler var. Dolayısıyla Covid-19'da bildiğiniz gibi salgın pandemi döneminde tüm Türkiye'yi kapsıyordu. Burada sınırlı olarak uygulanacak düzenlemelerden bahsedebiliriz.

 

Şimdi isterseniz öncelikle kısa çalışma ödeneği ile başlayalım. Kısa çalışma ödeneğine ilişkin düzenleme diyor ki, olağanüstü hal ilan edilen 10 ilde. Bakın yine bu 10 il üzerinden gidiyor.

 

Örneğin Elazığ'da bildiğiniz gibi depremin etkisi görüldü ama Elazığ bu kapsamda değil. Veya Sivas'ın Gürün ilçesinde depremin etkisi görüldü. Hatta mücbir sebep ilan edildi ama o da yine bu kapsamda değil.

 

Sadece 10 ilde sınırlı olmak üzere ve bu 10 ilde de aslında bütün il ve ilçeler olmayabilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın belirleyeceği il ve ilçelerde kısa çalışma ödeneği ödenecek diyor. Bu il ve ilçelerdeki iş yerlerinde kısa çalışma ödeneği ödenecek.

 

Bunlar dışında yine 10 il kapsamında olmak zorunda. Bu 10 il kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı söz konusu ili veya ilçeyi kapsama almadı diyelim. Örneğin Adana'nın bir ilçesini kapsama almadı.

 

Ancak sizin iş yerinizin olduğu bina yıkılmış olabilir. Yıkılmak üzere olabilir. Veya ağır hasar, orta hasarlı durumda olabilir.

 

Bu durumlarda da siz özel olarak başvuru yaparak yine kısa çalışma ödeneği isteyebilirsiniz. Kim yapacak kısa çalışma ödeneğinin başvurusunu? İşveren yapması gerekiyor. Buradaki prosedür bayağı azaltılmış durumda.

 

Normalde kısa çalışma için ciddi bir prosedür var. Bu prosedür uygulanmayacak. Acilen ödemeler yapılacak.

 

Peki süre ne kadar süre kısıtlaması? Düzenlemenin kendisinden kaynaklı olarak olağanüstü hal süresiyle kısıtlı olacak. Olağanüstü halden alınan yetkiyle olduğu için ne kadar ödeme yapılacak? Hangi miktarda tutarda ödeme yapılacak? Burada da bürüt ücreti, asgari bürüt ücretinin tutarının %150'sinden fazla olmamak kaydıyla söz konusu işçinin ücretinin %60'ı ödenecek. Aslında biraz pratik yapalım isterseniz.

 

10.008 lira asgari bürüt ücretinin tutarı bunun %150'sinden fazla olamıyor. Yani aşağı yukarı 15.000 liradan fazla olamayacak bir ödemeden bahsediyoruz. Bundan fazla olmamak kaydıyla işçi ne kadar ücret alıyorsa, bürüt ücreti bakımından yalnız, ne kadar ücret alıyorsa o ücretin %60'ı ödenecek.

 

Pratikte şöyle söyleyelim, 2023 yılı için, şu anki asgari ücret için söyleyelim, bürüt ücreti için. 25.000 liraya kadar ücret alıyorsa, bürüt ücreti olarak o bürüt ücretin %60'ı ödenecek. Eğer o 25.000 liralık sınırı geçiyorsa, bu durumda sadece 15.000 lirayla sınırı olmak üzere bir kısa çalışma ödeneği ödenmesi söz konusu.

 

Önemli bir detay, bu salgın döneminde, pandemi döneminde de olmuştu. Bu kısa çalışma için ödenen para, ödenek nereden ödeniyor? İşsizlik ödeneğinden ödeniyor. Dolayısıyla aslında devletin işçilere ayrıca ödediği bir paradan da bahsetmiyoruz.

 

O işçi işsizlik ödeneğindeki hakkından yiyor diyebiliriz açıkçası. Peki böyle olmayabilir mi? Yani kısa çalışma ödeneği işsizlik ödeneğindeki hakkından mahsup edilmeyebilir mi, düşmeyebilir mi işçinin? Evet bu mümkün. Bir cumhurbaşkanı kararıyla bu yapılabilir ve deprem zedeleri için ödenecek kısa çalışma ödeneği işçilerin işsizlik ödeneğinden mahsup edilmesin denilebilir.

 

Kanun bu yetkiyi vermiş durumda. Umarım cumhurbaşkanı bu yetkiyi kullanır en azından deprem zedeleri için. Bir diğer önemli düzenleme ne? Nakti ücret desteği.

 

Nakti ücret desteği için de şunu söylüyor kararname. Kısa çalışma için belirlenen kriterler var. Bu kriterler biraz ayrıntılı.

 

Prim püm sayısını tamamlamış olma vs. Bunları ayrıca bağlantı olarak bırakalım isterseniz. Videoda çok da bu detaylara girmek doğru olmayabilir.

 

Eğer bu şartları tamamlamamış işçiler varsa, kısa çalışmadan faydalanamayacaksa bunlara nakti ücret desteği sağlanabiliyor. Her bir gün için 133 lira 44 kuruş olarak bu nakti ücret desteği sağlanacak. Nakti ücret desteği sağlanmasının bir de ikinci ihtimali var.

 

Bu ikinci ihtimalde de deprem nedeniyle işyerinin kapatılması ya da kapanması durumunda yine nakti ücret desteği alabiliyor. İşçi yine 133 lira 44 kuruş günlük ödenecek, tutar. Şimdi çok tartışılacak bir başka konuya girelim.

 

Deprem nedeniyle olağanüstü hal ilan edilen illerde işten çıkarma yasağı. Bir başka deyişle işverenin iş akdini fesh etme yasağı düzenlemesi getirildi. Şimdi az önce kısa çalışma için dedik ki 10 il sınırları dahilinde çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı bazı il ve ilçeleri belirleyebilir.

 

Diğerleri kapsam dışında kalabilir. Ama işten çıkarma yasağı fesi için böyle bir şart yok. İşten çıkarma yasağı 10 ilin tamamında geçerli görünüyor.

 

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi gereğince. Dolayısıyla Adana'da da, Osmaniye'de de, Kilis'te de yine aynı şekilde Gaziantep'te, Hatay'da tabi ki Maraş'ta, Malatya'da tüm bu olağanüstü hal ilan edilen 10 ilin tamamında işten çıkarma yasağı söz konusu. İşten çıkarma yasağı nedir? İş akdinin işveren tarafından fesh edilmenin yasaklanması.

 

Bunun istisnaları var mı? Var tabi. 4 istisnası belirlenmiş kanunda. Yine salgın döneminden hatırlayacaksınız ki bu düzenleme salgın dönemindeki düzenlemin birebir aynısı zaten.

 

Hatırlayacaksınız iş kanunun 25. maddesinin 1. fıkrasının 2. bende vardı. Yani ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık sebebiyle işveren işçinin iş akdini fesh edebiliyor.

 

Bir diğer istisnası şu. Belirli süreli bir iş sözleşmesi varsa yine iş akdinin fesh edilmesi yani işveren tarafından işten çıkarma tek tarafı olarak mümkün. Yine bazı hizmet alımı ve yapım işlerinde belirli işte o işin sona ermesiyle birlikte yine işten çıkarma yasağının bu düzenlemin istisnasını görmüş oluyoruz.

 

Sonuncu istisnaya baktığımızda işten çıkarma yasağının iş yerinin kapanması veya faaliyetin sona ermesini görüyoruz. Şimdi bu kapanma, faaliyetin sona ermesi bunlar teknik anlamda neyi ifade ediyor? Ne anlamak lazım? Hangi durumlar dahildir değildir? Herhangi bir sebeple kapanma ve faaliyetin sona ermesinden bahsediliyor. Dolayısıyla burada biraz teretüt edilebilir belki.

 

Tartışmaları açık bir konu. Bunu önümüzdeki dönemlerde daha detaya girdiğimizde inceleyebiliriz belki. Buna biraz tartışılacak gibi görünüyor.

 

Bir diğer tartışılacak mesele işten çıkarma yasağı var. Evet ama yaptırımı ne? İşveren işten çıkardın ya da işçiyi diyelim. Ne olacak? Bir aylık asgari ücretin bürüt tutarı kadar bir idari para cezası uygulanır.

 

Ne kadar yani şu anda? 10.008 lira. Şu an itibariyle, Şubat 2023 itibariyle 10.008 liralık bir idari para cezası ödenecek. Ya bu da çok yaptırım, çok da caydırıcı değil gibi geliyor.

 

Dolayısıyla bu kısımda tartışılabilir. Yani işveren ben bu para cezasını ödeyeyim, işçiyi işten çıkarayım diyebilir gibi görünüyor ilk aşamada. Orada da şöyle bir durum söz konusu.

 

Bizatihi tarafımızdan takip edilen davalarda da yine aynı şekilde bölge adliye mahkemelerinin kararlarında da gördük bunu. Salgın döneminde işçi işten bu şekilde çıkarıldığında, yasak olmasına rağmen çıkarıldığında bu iş akdenin sonlandırılması yani işverence fessi ya haksız ya da geçersiz olarak kabul edilip işçiye eğer işe iade gereken bir kurumda çalışıyorsa, işveren söz konusuysa, işe iadenin diğer şartları oluşuyorsa işe iade yönünde hüküm verebiliyor mahkemeye ve veya iş kanundan kaynaklanan tazminatları da hak edebiliyor. Yani idari para cezasını öderim, işçiyi de işten çıkarırım hiç de bir şey olmaz dememek gerekiyor.

 

Bu işten çıkarma yasağı olan bölgelerde iş kanundan kaynaklı iş mahkemesinin işe iade ya da tazminata hükmedebildiğini görebiliriz. Bununla ilgili bir değinmek gereken konuda, şimdi örneğin Adana'da, evet şehir bu depremi yaşadı, hissetti. Ama iş yerlerinde yıkılma durumu olan, yıkılma tehlikesi altında olan, ağır, orta hasarda olan belki de o kadar fazla iş etme iş yeri yok.

 

Faaliyetlerine devam edebilecek durumdalar. Dolayısıyla deprem nedeniyle olağanüstü hal ilanında eğer kısa çalışma ödeneği bakımından istisna tutma mümkünse bazı ilçeleri, illeri yine işten çıkarma yasağı bakımından da bunların istisna tutulması gerekebilirdi. Burada belki bir yine tartışmaya açık konu söz konusu.

 

Deprem nedeniyle yapılan hukuki düzenlemeleri incelemeye devam edeceğiz. Diğer konularla birlikte takipte kalın, abone olun. Görüşmek üzere.