6306 Sayılı Kanun Kapsamında Riskli Yapı Malikleri Tarafından Üçüncü Kişilere Yapılan İlk Satış İşlemlerine İlişkin Olarak Malik Adına Tahakkuk Eden Tapu Harcının İstisna Hükümleri Kapsamında Değerlendirilmesi Mümkün Değildir

• Tarih: 07.03.2024
• Yazar: Danıştay 9. Daire

6306 Sayılı Kanun Kapsamında Riskli Yapı Malikleri Tarafından Üçüncü Kişilere Yapılan İlk Satış İşlemlerine İlişkin Olarak Malik Adına Tahakkuk Eden Tapu Harcının İstisna Hükümleri Kapsamında Değerlendirilmesi Mümkün Değildir

DANIŞTAY

9. DAİRE BAŞKANLIĞI

Esas Numarası: 2022/1577

Karar Numarası: 2023/4127

Karar Tarihi: 30.10.2023

Özeti: Uyuşmazlık, riskli yapı maliki olan davacılar tarafından, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında inşa edilen bağımsız bölümün 10/07/2020 tarihinde üçüncü kişiye satışı sırasında ödenen tapu harcının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte iadesi istemine ilişkindir. Olayda, yıkılarak yerine yeni bağımsız bölümler inşa edilen taşınmazın Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında riskli yapı olduğu dosyaya sunulan belgelerden anlaşılmaktadır. Bu hususta taraflar arasında da ihtilaf bulunmamaktadır. Detaylı olarak açıklandığı üzere, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un ilgili maddesi uyarınca 10/12/2018 tarihinden itibarın geçerli olan değişiklik sonrası dönemler için, riskli yapı malikleri tarafından üçüncü kişilere ilk satış işlemlerine ilişkin olarak malik adına tahakkuk eden tapu harcının Kanun'un açık lafzı ve gerekçesi karşısında istisna hükümleri kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Anılan maddede tanınan istisnanın kapsamının yorum yoluyla genişletilmesi hem Kanun koyucunun amacına, hem de Anayasa’nın ilgili maddesinde yer bulan “verginin kanuniliği" ilkesine ters düşecek olup vergilendirme alanında belirsizlik ve keyfiliğe yol açacaktır. Bu durumda, riskli yapı maliki davacılar tarafından dava konusu bağımsız bölümün üçüncü kişiye 10/07/2020 tarihli satış işlemi Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un ilgili maddesinin olay tarihinde yürürlükte bulunan hali uyarınca istisna kapsamında olmadığından davanın kabulüne karar veren Vergi Mahkemesi kararında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.

YARGILAMA SÜRECİ:

Dava konusu istem: Riskli yapı maliki olan davacılar tarafından,5306 sayılı Kanun kapsamında inşa edilen Kırıkkale İli, Merkez İlçesi, Etiler Mahallesi, 144 Pafta, 1358 Ada, … parselde kayıtlı … numaralı bağımsız bölümün 10/07/2020 tarihînde satışı sırasında ödenen tapu harcının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte iadesi istemine ilişkindir.

Kanun yararına temyiz edilen kararın özeti: Kırıkkale Vergi Mahkemesince,492 sayılı Harçlar Kanunu kapsamında gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabının harca tabi olduğu, 6306 sayılı Kanun'un 1. maddesinde amacının, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olduğunun belirtildiği, aynı Kanun'un 7/9-c maddesinin uyuşmazlık konusu devir tarihindeki hükmünde ise, Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, idare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri, ...ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemlerin noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan ücret ve harçlardan....istisna olacağı düzenlemesine yer verildiğinin görüldüğü;olayda, Kırıkkale İli, Merkez İlçesinde bulunan taşınmazın 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında inşa edilen 6 numaralı bağımsız bölümünün 10/07/2020 tarihinde davacılar tarafından yapılan satışına ilişkin olarak anılan Kanun'un 7/9. maddesi kapsamında ilk satış işlemlerinin harçtan istisna olduğundan bahisle ödenen tutarın iadesi talebiyle düzeltme şikayet başvurusunda bulunulduğu, zımnen reddi üzerine de bakılmakta olan davanın açıldığının anlaşıldığı; yukarıda yer verilen düzenlemelere bakıldığında, 6306 sayılı Kanun’un amacının riskli yapıların yıkılarak yerine standartlara uygun yeni binaların yapılmasını teşvik etmek, taşınmazla hukuki bağı bulunan malik ve müteahhitlere bir takım vergisel kolaylıklar sağlayarak motivasyon oluşturmak, taşınmaz satın almak isteyen kişilerin öncelikli olarak dönüşümü sağlanan binalardan tercih yapmasını sağlamak ve bu teşviklere koşut olarak dönüşüm sürecini hızlandırmak olduğu sonucuna varıldığı; uyuşmazlıkta, taşınmaz maliki davacıların, 6306 sayılı Kanun kapsamında inşa edilen bağımsız bölümü ilk satışla dava dışı üçüncü bir kişiye devrettikleri, Kanun'un amacına paralel olacak şekilde bu satışın tapu harcından istisna tutulması gerektiği, her ne kadar davalı idare tarafından 7153 sayılı Kanunla 6306 sayılı Kanun'un 7/9.maddesinde yapılan ve olay tarihinde yürürlükte bulunan değişiklik kapsamında sadece işi yüklenen müteahhitlerin satışlarına istisna sağlandığı, arsa sahiplerinin söz konusu devirlerine yönelik bir istisna hükmü bulunmadığı iddia edilmiş ise de, bu iddianın Kanun'un amacıyla çeliştiği, taşınmazla hukuki bağı daha sonra kurulan müteahhitin satışının istisna kapsamına alınıp taşınmaz sahiplerinin satışının alınmamasının eşitlik ve hakkaniyet ilkelerine aykırı olduğu, taşınmaz maliklerinin satışının evleviyetle tapu harcından istisna olması gerektiği, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne, dava konusu işlemin iptaline, tahsil edilen 4500,00-TL'nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faizi ile birlikte iadesine karar verilmiştir.

DANIŞTAY BAŞSAVCISI A… A…'IN DÜŞÜNCESİ:

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında bulunan Kırıkkale İli, Merkez İlçesi, Etiler Mahallesi, Karaçalı Caddesi, 1358 ada, … parselde yer alan taşınmaz üzerine yeniden inşa edilen … numaralı bağımsız bölümün davacılar tarafından 10/07/2020 tarihinde ilk satışı sırasında ödenen tapu harcının iadesi istemiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davayı; taşınmazın maliki olan davacıların 6306 sayılı Kanun kapsamında inşa edilen taşınmazın ilk satış işleminin 6306 sayılı Kanun uyarınca tapu harcından müstesna olduğu gerekçesiyle kabul ederek dava konusu işlemi iptal eden ve tahsil edilen 4.500,00-TL'nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faizi ile birlikte davacılara iadesine hükmeden Kırıkkale Vergi Mahkemesinin 27/12/2021 tarih ve E:2021/164, K:2021/177 sayılı kararının kanun yararına bozulması konusunda Danıştay Başsavcılığını bilgilendiren dilekçe üzerine konu incelendi;

492 Sayılı Harçlar Kanununun 57. maddesinde tapu ve kadastro işlemlerinden bu Kanuna bağlı (4) sayılı tarifede yazdı olanların ve tapu ve kadastro harçlarına tabi olduğu, 4 sayılı tarifenin 20/a fıkrasında ise; gayrimenkullerin ivaz karşılığında veya ölünceye kadar bakma akdine dayanarak yahut trampa hükümlerine göre devir ve iktisabında gayrimenkulün beyan edilen devir ve iktisap bedelinden az olmamak üzere emlak vergisi değeri üzerinden nispi harç ödeneceği belirtilmiştir.

16.05.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6306 sayılı Kanunun 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektir." hükmüne yer verilmiş, aynı Kanunun 7.maddesînin 9.fıkrasında ise; "Bu Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamalar, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paralar ise banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır." hükmü yer almaktadır.

6306 sayılı Kanunun vergi ve harç istisnası ile ilgili yukarıda belirtilen 7. maddenin 9.fıkrasında 7153 sayılı Kanunla yapılan ve 29.11.2018 tarihinden itibaren yürürlüğe giren değişiklikle; "Bu Kanun uyarınca yapılacak olan ve Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, İdare ve dönüşüme konu yapıların inşası işini yüklenen müteahhit ile malik ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinden birinin taraf olduğu;

a) Bu Kanun kapsamındaki yapıların dönüşüme tabi tutulmadan önce ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların malik, işi yüklenen müteahhit ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerine ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri,

b) Bu Kanun kapsamındaki bir yapıdan dolayı, bu Kanun kapsamındaki parsellerde veya alanlarda veya söz konusu parsel ve alanların dışındaki parsellerde yeni bir yapı yapılması ya da mevcut bir yapının satın alınması veya ipotek tesis edilmesi işlemleri,

c) Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, İdare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemler noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan ücret ve harçlardan, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden, bu işlemler nedeniyle düzenlenecek kâğıtlar, resmî dairelerin mal ve hizmet atımlarına ilişkin ödemeler sebebiyle düzenlenen kâğıtlar da dahil olmak üzere damga vergisinden, bu Kanun kapsamındaki yapıların maliklerine ve malik olmasalar bile bu yapılarda kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak en az bir yıldır ikamet ettiği veya bunlarda işyeri bulunduğu tespit edilenlere bu amaçlarla kullandırılan krediler dolayısıyla lehe alınacak paralar, banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisnadır. Bu Kanun kapsamındaki iş, işlem ve uygulamalar, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi ve İdarenin, sermayesinin yansından fazlasına sahip oldukları şirketleri tarafından yürütülüyor ise, bu şirketlerce yapılan iş, işlem ve uygulamalarda da bu fıkrada belirtilen vergi, harç ve ücret muafiyetleri uygulanır.” hükmü getirilmiştir.

İhtilaf konusu olayda; Kırıkkale İli, Merkez İlçesi, Etiler Mahallesi, Karacalı Caddesi, 1358 ada, … parselde inşa edilmiş bulunan taşınmazın deprem güvenliğinin bulunmaması nedeniyle "riskli yapı" ilan edilerek yıkılması üzerine arsası üzerinde yeniden inşa edilen taşınmazda bulunan … numaralı bağımsız bölümün malikleri tarafından 10/07/2020 tarihinde satışının yapıldığı, devir nedeniyle tahakkuk ettirilen ve tahsil edilen tapu harcının iadesi istemiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddedilmesi üzerine açılan davanın kabulüne karar verilerek, dava konusu işlemin iptal edildiği ve tahsil edilen 4.500-TL'nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faizi ile birlikte davacılara iadesine hükmedildiği anlaşılmaktadır.

6306 sayılı Yasa uyarınca "riskli yapı" ilan edilerek yıkılan taşınmazın arsası üzerine yeniden inşa edilen binada yer alan ve tapuda, hak sahibi malikler üzerine tescil edilen bağımsız bölümün malikler tarafından satışı anılan Kanunun 7.maddesinin 9. fıkrası uyarınca daha önce istisna kapsamında iken, 6306 sayılı Kanunun vergi ve harç istisnası ile ilgili 7.maddesinin 9. fıkrasında 7153 sayılı Kanunla yapılan ve 29/11/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle, söz konusu istisnanın kapsamı daraltılmış ve "yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, idare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı" şeklinde düzenlenmek suretiyle, kimler tarafından yapılan satış işleminin istisna kapsamında olacağı tadadı olarak sayılmış ve taşınmaz malikinin yaptığı ilk satış işlemi istisna kapsamı dışında bırakılmıştır.

Vergilendirme alanında muafiyet ve istisna hükümlerinin yorum yoluyla genişletilmesi veya daraltılması Anayasa ile güvence altına alınan verginin yasallığı ilkesine aykırı düşeceğinden, 6306 sayılı Kanunun 7. maddenin 9. fıkrasında, 7153 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle tapu harcından müstesna tutulmayan malik tarafından yapılan satış işleminin yorum yoluyla istisna kapsamı içerisinde değerlendirilmesine olanak bulunmamaktadır.

Bu nedenle, inşa edilen taşınmazda bulunan bağımsız bölümün devri nedeniyle maliklerin ödediği tapu harcının iptali ve iadesi istemiyle yapılan düzeltme- şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davayı kabul ederek dava konusu işlemi iptaline karar veren ve 4.500,00-TL’nin tahsil tarihinden itibaren işleyecek tecil faizi ile birlikte davacılara iadesine hükmeden vergi mahkemesi kararı hukuka uygun düşmemiştir.

Açıklanan nedenlerle Kırıkkale Vergi Mahkemesinin 27/12/2021 tarih ve E:2021/164, K:2021/177 sayılı kararının; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 51 inci maddesi uyarınca kanun yararına temyiz edilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ A… K…'IN DÜŞÜNCESİ: 6306 sayılı Kanun'un 7/9. maddesi uyarınca 10/12/2018 tarihinden itibarın geçerli olan değişiklik sonrası dönemler için, riskli yapı malikleri tarafından üçüncü kişilere İlk satış işlemlerine ilişkin olarak malik adına tahakkuk eden tapu harcının Kanun'un açık lafzı karşısında istisna hükümleri kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmadığından temyiz isteminin kabulü gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü;

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY:

Riskli yapı maliki olan davacılar tarafından,6306 sayılı Kanun kapsamında inşa edilen Kırıkkale ili, Merkez İlçesi, Etiler Mahallesi, 144 Pafta, 1358 Ada, … parselde kayıtlı … numaralı bağımsız bölümün satışı sırasında ödenen tapu harcının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte iadesi istenilmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:

492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 57. maddesinde, tapu ve kadastro işlemlerinden bu Kanun'a bağlı (4) sayılı Tarife'de yazılı olanların tapu ve kadastro harçlarına tabi olacağı, (4) sayılı Tarife'nin 20 (a) fıkrasında ise, gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabında, gayrimenkulün beyan edilen devir ve iktisap bedelinden az olmamak üzere, emlak vergisi değeri üzerinden nispî harç ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

16/05/2012 tarihinde yürürlüğe giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacının, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiştir. Kanun'un, "dönüşüm gelirleri” başlıklı 7.maddesinin 9.fıkrasında ise, bu Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paraların ise banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesna olacağı belirtilmiştir.

6306 sayılı Kanun'un Uygulama Yönetmeliğinin 16.maddesine 2 Temmuz 2013 tarihinde eklenen 9.fıkra ile, Kanun kapsamında ilgili kurum (uygulama alanında dönüşüm projesi gerçekleştirecek olan Bakanlık,idare,TOKİ) veya gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerince yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden muaf olacağı belirtilmiştir.Yine, ilgili maddede alınmaması gereken harç ve vergiler arasında damga vergisi,tapu ve kadastro harçları ve noter harçları da sayılmıştır.

Yönetmeliğin 16.maddesinin 9.fıkrasına 25 Temmuz 2014 tarihinde eklenen (ç) bendi ile ilgili kurum (uygulama alanında dönüşüm projesi gerçekleştirecek olan Bakanlık,idare ve TOKİ) ile uygulama alanındaki yapıları malik olarak kullanan gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerince yapılan uygulama alanındaki yapıların dönüşüme tabi tutulmadan önce ilk satışı, devri ve tescili işlemleri ile Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların ilk satışı, devri ve tescili işlemlerine vergi, harç ve ücret muafiyetinin uygulanacağı kuralı getirilmiş, bu işlem ve uygulamalar ile uygulama alanındaki yapılarla ilgili olarak; noterler, tapu ve kadastro müdürlükleri, belediyeler ve diğer kurum ve kuruluşlar nezdinde Kanun uyarınca yapılan diğer işlemler hakkında belirtilen vergi, harç ve ücret muafiyetlerinin uygulanacağı ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin 16.maddesinîn 9.fıkrasınm (ç) bendinde yer alan " ilk satışı, devri ve tescili “ibaresi, "ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi” şeklinde 27 Ekim 2016 tarihinde değiştirilmiştir.

6306 sayılı Kanun'un vergi ve harç istisnası ile ilgili 7.maddenin 9.fıkrasında 7153 sayılı Kanunla yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle; “Bu Kanun uyarınca yapılacak olan ve Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, İdare ve dönüşüme konu yapıların inşası işini yüklenen müteahhit ile malik ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinden birinin taraf olduğu;

a) Bu Kanun kapsamındaki taşınmazların dönüşüme (“yapıların dönüşüme” ibaresi 04/07/2019 tarihli ve 7181 sayılı Kanunla “taşınmazların dönüşüme" şeklinde değiştirilmiş) tabi tutulmadan önce ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların malik, işi yüklenen müteahhit ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerine ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri,

b) Bu Kanun kapsamındaki bir yapıdan dolayı, bu Kanun kapsamındaki parsellerde veya alanlarda veya söz konusu parsel ve alanların dışındaki parsellerde yeni bir yapı yapılması ya da mevcut bir yapının satın alınması veya ipotek tesis edilmesi işlemleri,

c) Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, İdare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemler noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan ücret ve harçlardan, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden, bu işlemler nedeniyle düzenlenecek kâğıtlar, resmî dairelerin mal ve hizmet alıcılarına ilişkin ödemeler sebebiyle düzenlenen kâğıtlar da dahil olmak üzere damga vergisinden, bu Kanun kapsamındaki yapıların maliklerine ve malik olmasalar bile bu yapılarda kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak en az bir yıldır ikamet ettiği veya bunlarda işyeri bulunduğu tespit edilenlere bu amaçlarla kullandırılan krediler dolayısıyla lehe alınacak paralar, banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisnadır. Bu Kanun kapsamındaki iş, işlem ve uygulamalar, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi ve İdarenin, sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri tarafından yürütülüyor ise, bu şirketlerce yapılan iş, işlem ve uygulamalarda da bu fıkrada belirtilen vergi, harç ve ücret muafiyetleri uygulanır." hükmü getirilmiştir.

Kanunun 7. maddesinin 9.fıkrasında yapılan değişikliğin gerekçesi ise; “Yapılan değişiklik ile 6306 sayılı Kanun kapsamında hangi vergi,harç ve ücretlerin istisna olduğu ve bu istisnalardan kimlerin ve hangi şartlarda faydalanacağı açıkça düzenlenerek uygulamada yaşanan tereddütlerin giderilmesi amaçlanmaktadır." şeklinde ifade edilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden; 492 sayılı Kanun'un ilgili maddeleri uyarınca gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabının tapu harcına tabi olduğu, özel Kanun niteliğindeki 6306 sayılı Kanun kapsamında yapılacak devir ve tesciller için vergi ve harç istisnasının hangi durumlarda uygulanması gerektiğinin ise Kanunda yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklik öncesi ve sonrası dönemler için ayrı ayrı incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Yukarıda da yer alan 6306 sayılı Kanun'un, "dönüşüm gelirleri" başlıklı 7.maddesinin 9.fıkrasının ilk halinde, Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların tapu harcından istisna olduğu belirtilmiş olup ,Kanun'un Uygulama Yönetmeliğinin 16.maddesinin 9.fıkrasına 25 Temmuz 2014 tarihinde eklenen (ç) bendi ile de ..... Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların ilk satışı, devri ve tescili işlemlerine vergi, harç ve ücret muafiyetinin uygulanacağı kuralı getirilmiştir.Kanun'un ve Uygulama Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde, kentsel dönüşüm uygulamaları ile oluşturulan bağımsız bölümlerin, işi yüklenen müteahhit ya da dönüşüm uygulaması öncesinde riskli taşınmazın maliki tarafından satılmasıyla ilgili olarak satış işlemine İlişkin ödenen tapu harcı istisnası yönünden bir ayrıma gidilmediği görülmüştür.Bu durumda, riskli yapı niteliği taşıyan taşınmazların yıkılarak 6306 sayılı Kanun kapsamında yeniden inşasına ilişkin kentsel dönüşüm uygulamalarının, Kanun'un amacını gerçekleştirmeye yönelik olduğu, uygulama sonrasında inşa edilen konutların üçüncü kişilere ilk satış işlemlerinin de bu Kanun kapsamında değerlendirilerek Kanun'un 7. maddesinin 9. fıkrası uyarınca vergi ve harçtan istisna olması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Kanun'un vergi ve harç istisnasıyla ilgili 7,maddesinîn 9.fıkrasında uygulamada yaşanan tereddütlerin giderilmesi amacıyla yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle 6306 sayılı Kanun kapsamında hangi vergi.harç ve ücretlerin istisna olduğu ve bu istisnalardan kimlerin ve hangi şartlarda faydalanacağının açıkça düzenlendiği görülmektedir.Yapılan değişiklik ile Kanun'un 7.maddenin 9.fıkrasının (c) bendinde, Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İ… Bankası Anonim Şirketi, İdare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemlerin tapu harcından istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.Madde metninde de açıkça görüldüğü üzere,değişiklik öncesi madde içeriğinden farklı olarak dönüşüm uygulamaları sonrasında meydana gelen bağımsız bölümlerin üçüncü kişilere ilk satış işlemlerinin kimler tarafından yapılması durumunda istisna uygulanacağı tek tek sayılarak belirtilmiş olup riskli yapı malikleri tarafından yapılan ilk satış işlemleri ise bu kapsamda değerlendirilmemiştir.Bu durumda riskli yapı malikleri tarafından 10/12/2018 tarihinden sonra satışı gerçekleşen bağımsız bölümlere ilişkin tapu harcı istisnasının uygulanamayacağı sonucuna varılmıştır.

Uyuşmazlık, riskli yapı maliki olan davacılar tarafından,6306 sayılı Kanun kapsamında inşa edilen Kırıkkale İli, Merkez İlçesi, Etiler Mahallesi, 144 Pafta, 1358 Ada, … parselde kayıtlı … numaralı bağımsız bölümün 10/07/2020 tarihinde üçüncü kişiye satışı sırasında ödenen tapu harcının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte iadesi istemine ilişkindir.Olayda,yıkılarak yerine yeni bağımsız bölümler inşa edilen taşınmazın 6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı olduğu dosyaya sunulan belgelerden anlaşılmaktadır.Bu hususta taraflar arasında da ihtilaf bulunmamaktadır.

Yukarıda da detaylı olarak açıklandığı üzere, 6306 sayılı Kanun'un 7/9. maddesi uyarınca 10/12/2018 tarihinden itibarın geçerli olan değişiklik sonrası dönemler için, riskli yapı malikleri tarafından üçüncü kişilere ilk satış işlemlerine ilişkin olarak malik adına tahakkuk eden tapu harcının Kanun'un açık lafzı ve gerekçesi karşısında istisna hükümleri kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Anılan maddede tanınan istisnanın kapsamının yorum yoluyla genişletilmesi hem Kanun koyucunun amacına, hem de Anayasa’nın 73.maddesinde yer bulan “verginin kanuniliği" ilkesine ters düşecek olup vergilendirme alanında belirsizlik ve keyfiliğe yol açacaktır.

Bu durumda, riskli yapı maliki davacılar tarafından dava konusu bağımsız bölümün üçüncü kişiye 10/07/2020 tarihli satış işlemi 6306 sayılı Kanunun 7/9.maddesinin olay tarihinde yürürlükte bulunan hali uyarınca istisna kapsamında olmadığından yukarıda yazılı gerekçeyle davanın kabulüne karar veren Vergi Mahkemesi kararında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:

Açıklanan nedenlerle;

1. Danıştay Başsavcılığının kanun yararına temyiz isteminin kabulüne,

2. Kırıkkale Vergi Mahkemesinin 27/12/2021 tarih ve E:2021/164, K:2021/177 kararının, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 51. maddesi uyarınca, hükmün sonuçlarına etkili olmamak üzere KANUN YARARINA BOZULMASINA,

3. Kararın birer örneğinin taraflara ve Danıştay Başsavcılığına gönderilmesine ve bu kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasına, 30/10/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.