Çevre Katkı Payının Tahsiline İlişkin Uyuşmazlıklarda Vergi Mahkemeleri Görevlidir

İstemin Özeti: Ankara 6. İdare Mahkemesinin 11.10.2012 günlü, E:2012/1583, K:2012/2536 sayılı kararının; usul ve yasaya uygun olmadığı ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti: İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi:

Düşüncesi: Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Ondördüncü Dairesince işin gereği görüşüldü:

Dava; 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmelik uyarınca 2007-2008 yıllarına ilişkin olarak tahakkuk ettirilen Çevre Katkı Payının tahsil edilmesine ilişkin 2010 tarih ve 2845/45150 sayılı işlemin iptali ile ödenen 718.320,56 TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmeliğin yürürlük tarihine ilişkin maddesinin 13.05.2006 tarihinden itibaren uygulanmasının geriye yürümezlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle Danıştay tarafından iptal edilmesi üzerine yürürlüğe giren 19.03.2009 tarih ve 27174 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik değişikliğiyle Yönetmeliğin yürürlük tarihinin 03.04.2007 tarihi olarak belirtildiği dolayısıyla söz konusu değişikliğin yargı kararının uygulanması amacıyla yapıldığı dikkate alındığında idarece davacıdan çevre katkı payı istenmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, bu karar davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

4458 sayılı Gümrük Kanununun 3. maddesinin 8. fıkrasının (a) bendinde; "Gümrük vergileri" deyimi, ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümü, olarak tanımlanmış, aynı maddenin 9. fıkrasının (a) bendinde; "İthalat vergileri" ise; eşyanın ithalinde öngörülen gümrük vergileri ve eş etkili vergiler, şeklinde tanımlanmış iken, 07.07.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan ve yayımı tarihinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe giren 5911 sayılı Kanunun 1. maddesiyle yapılan değişiklikle; eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri ifade eder, şeklinde tanımlanmıştır.

Yukarıda yer verilen 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 3. maddesinin 9. fıkrasının (a) bendinde, 5911 sayılı Kanunun 1. maddesiyle yapılan değişiklikle; mali yüklerin ithalat vergileri, ithalat vergilerinin de gümrük vergileri kapsamında olduğu anlaşılmakta olup bu duruma göre mal ithali sonucu alınan çevre katkı payının da vergi benzeri "mali yük" olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan; 2872 sayılı Çevre Kanununun 18. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili yatırımların desteklenmesi amacıyla, ithaline izin verilen kontrole tabi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktarın çevre katkı payı olarak tahsil edileceği, maddenin son fıkrasında da, çevre katkı payının tahsili ve bütçede öngörülen ödeneklerin kullanımı ile ilgili usul ve esasların, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili ile Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde; Harcama Yetkilisinin: Bakanlık bütçesiyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi, İlgili Muhasebe Biriminin: Bakanlık merkez ve taşra teşkilatının harcama birimleri itibarıyla hizmet aldıkları muhasebe birimleri ile gümrük mahallinde gümrük idaresinin hizmetlerini yürüten muhasebe birimi olduğu, 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; çevre katkı payının; ithale konu kontrole tabi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktardan oluştuğu, aynı Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (a)-1 bendinde ise; ithale konu kontrole tabi yakıt, atık veya hurda ithalinde; malın ithalatı esnasında; Gümrük idaresine sunulan gümrük beyannamesinde belirtilen CIF bedeli üzerinden bu Yönetmeliğin 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen oranda çevre katkı payının ilgili muhasebe birimi hesaplarına bütçe geliri kaydedilmek üzere ödeneceği belirtilmiştir.

Yukarıda değinilen Yönetmelik hükümlerinden; Çevre katkı payının yakıt, atık veya hurda ithali esnasında Gümrük idaresine sunulan beyannamede belirtilen CIF bedeli üzerinden ilgili muhasebe birimi hesaplarına bütçe geliri kaydedilmek üzere ödenen malın ithaline bağlı bir mali yükümlülük olduğu ve Çevre katkı payının yatırıldığına dair belgenin beyannameye eklenmesi ve gümrük idaresine ibraz edilmesinin zorunlu olduğu, ancak Çevre katkı payının tahsili gerçekleştirildikten sonra Gümrük Mevzuatı çerçevesinde ithale konu malın ithaline izin verileceği hususlarının düzenlendiği dikkate alındığında; Çevre katkı payının tahsil edilmesinde yetkili idarenin Gümrük İdaresi olduğu görülmektedir.

Dava dosyasının incelenmesinden; 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinin (1/a-2) ve (1/a-1) bendinin 1. ve 2. cümleleri ile yürürlük tarihine ilişkin 20. maddesinin; Çevre Katkı Payının fiili ithalat değeri üzerinden alınması gerekirken fiyat teklifi niteliğindeki proforma fatura bedeli üzerinden alınamayacağına, ayrıca 13.05.2006 tarihinden itibaren uygulanmasının geriye yürümezlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle hukuka aykırı olduğundan bahisle Danıştay 6. Dairesinin 23.12.2009 tarih E:2007/4482 K:2009/12666 sayılı kararıyla iptal edilmesi üzerine 19.03.2009 tarih ve 27174 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik değişikliğiyle Çevre Katkı Payının malın ithalatı esnasında Gümrük idaresine sunulan gümrük beyannamesinde belirtilen CIF bedeli üzerinden alınmasının ve söz konusu Yönetmeliğin yürürlük tarihinin 03.04.2007 olarak belirlendiği, bunun üzerine Çevre ve Orman Bakanlığı (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) tarafından, davacıdan 2007 ve 2008 yıllarındaki ithale ilişkin gümrük beyannameleri üzerinden geçmişe dönük olarak Çevre Katkı Payının tahsil edilmesine ilişkin 2010 tarih ve 2845/45150 sayılı işlemin tesis edilesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda; çevre katkı payının “mali yük” niteliğinde ithalat vergileri kapsamında olan bir gümrük vergisi özelliği taşıdığı ve söz konusu mali yükümlülüğün tahsilinde yetkili idarenin Gümrük İdaresi olduğu hususları dikkate alındığında; Çevre Katkı Payının tahsili amacıyla tesis edilen işlemlere ilişkin uyuşmazlığın çözümünde 2576 sayılı Kanunun 6. maddesi uyarınca vergi mahkemelerinin görevli olduğu anlaşıldığından, bu husus gözetilmeksizin işin esası incelenmek suretiyle davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamıştır.

Açıklanan nedenlerle, Ankara 6. İdare Mahkemesinin 11.10.2012 günlü, E:2012/1583, K:2012/2536 sayılı kararının BOZULMASINA, dosyanın Mahkemesine gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 12.11.2014 tarihinde oyçokluğuyla ile karar verildi.

AZLIK OYU;

Dava, 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmelik uyarınca 2007-2008 yıllarına ilişkin olarak tahakkuk ettirilen Çevre Katkı Payının tahsil edilmesine ilişkin 2010 tarih ve 2845/45150 sayılı işlemin iptali ile ödenen 718.320,56 TL'nin yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.

2872 sayılı Çevre Kanunu'nun Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri başlıklı 18. maddesinde,

Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili yatırımların desteklenmesi amacıyla;

a) İthaline izin verilen kontrole tabi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktar,

b) Büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen su ve kullanılmış suları uzaklaştırma bedelinin yüzde biri,

çevre katkı payı olarak tahsil edilir. Tahsil edilen bu tutarlar, ilgililerce en geç ertesi ayın onbeşine kadar ilgili mal saymanlıkları hesaplarına aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.

Ayrıca, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek her türlü hibe, yardım ve bağışlar ile kredi anapara geri dönüşleri ve kredi faizleri de tahsil edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve bütçeye gelir kaydedilir.

Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.

Bakanlar Kurulu (a) ve (b) bentlerinde yer alan oranları ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye veya kanuni oranına kadar yükseltmeye yetkilidir.

Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve katı atık geri kazanım tesislerinin gözetim, fizibilite, etüt, proje ve inşaat işlerinin kredi veya yardım suretiyle desteklenmesi ile çevre düzeni planlarının yapımı, hava, su ve toprak kalitesinin ölçüm ve izleme ağının oluşturulması, gürültünün önlenmesi ile ilgili etüt ve projelerin desteklenmesi, acil müdahale planlarının hazırlanması, Çevresel Etki Değerlendirmesi faaliyetleri, havza koruma planı çalışmaları, biyolojik çeşitliliğin korunması, çölleşme ve iklim değişikliği ile mücadele çalışmaları, stratejik çevresel değerlendirme, nesli tehlikede olan bitki ve hayvan türleri ile yaşama ortamlarının korunması, uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin karşılanması, çevre eğitimi ve yayını ile ilgili faaliyetler ve ihtisas komisyonları için yapılan harcamalar ile çevre kirliliğinin giderilmesi çalışmaları için Bakanlık bütçesine, yılı bütçe gelirleri içerisinde tahmin edilen yukarıdaki gelirler karşılığı ödenek öngörülür.

Yukarıda sayılan gelirlerin tahsili ve bütçede öngörülen ödeneklerin kullanımı ile ilgili usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir, hükmü düzenlenmiş,

Kanun hükmü uyarınca çıkarılan Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmelik'in 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının; çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili yatırımların desteklenmesi için bütçeye gelir kaydedilecek çevre katkı payı ve diğer gelirlerin tahsili ile Bakanlık bütçesinde öngörülen ödenekten yapılacak harcamalara ilişkin usul ve esasları düzenlemek oarak belirtildikten sonra, Çevre Gelirleri başlıklı 5. maddesinde, çevre katkı payı ve diğer gelirler sayılmış, 6. maddesinde çevre gelirlerinin tahsili düzenlendikten sonra, Ödeneğin Kullanımı başlıklı 7. maddesinde, 5 inci maddede belirtilen gelirlerden tahsil edilecek tutarlar karşılığı, ikinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen giderler için bütçeye ödenek öngörülür. Bütçede yer alacak bloke ödeneklerin; tahsilat miktarı dikkate alınarak serbest bırakılmasına ilişkin iş ve işlemler Strateji Geliştirme Başkanlığınca takip edilir, denilerek söz konusu ödeneğin harcanacağı kalemler maddeler halinde sayılmıştır.

Yukarıda alıntısı yapılan mevzuat hükümlerine göre çevre katkı payı, çevre gelirleri kapsamında özel olarak düzenlenmiş, söz konusu gelirlerin takip ve tahsilinde Çevre Bakanlığı yetkili kılındığı gibi bütçeye gelir olarak kaydedilen bu tutarlar karşılığında yine Kanunda belirtilen çevre harcamalarında kullanılmak üzere bütçeye ödenek konulması öngörülmüştür.

Belirtilen hukuki duruma göre, Çevre Kanununda takip ve tahsili ile tahsilat karşılığı yapılacak harcamaların özel olarak düzenlendiği çevre gelirleri kapsamında sayılan çevre katkı payının, belirtilen niteliği itibari ile vergi ve benzeri mali yüküm olarak değerlendirilmesinin mümkün olmaması nedeniyle uyuşmazlık konusu olayda, Çevre Gelirlerinin Takip ve Tahsili İle Tahsilat Karşılığı Öngörülen Ödeneğin Kullanımı Hakkında Yönetmelik uyarınca 2007-2008 yıllarına ilişkin olarak tahakkuk ettirilen Çevre Katkı Payının tahsil edilmesine ilişkin 2010 tarih ve 2845/45150 sayılı işlemin iptali iptali istemiyle açılan davanın görüm ve çözümünde İdare Mahkemesinin görevli olduğu ve temyiz edilen kararın onanması gerektiği görüşüyle aksi yöndeki çoğunluk kararına katılmıyorum.