Ödeme emrine itiraz davalarında %10 haksız çıkma zammı iptal edildi

• Tarih: 02.08.2022
• Yazar: Stj. Av. Sıla ÖZDEMİR

Ödeme emrine itiraz davalarında %10 haksız çıkma zammı iptal edildi

02.08.2022 tarihli ve 31911 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan E:2021/119, K:2022/48 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı, ödeme emrine karşı açılan davanın reddi nedeniyle tahakkuk ettirilen haksız çıkma zammının iptaline ilişkin 6183 sayılı AATUHK’un md.58/5 fıkrasının Anayasanın 2., 13., 36., ve 125. maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle iptalini konu almaktadır.

Samsun Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesi tarafından görülen ve ödeme emrine karşı açılan davanın reddi nedeniyle tahakkuk ettirilen haksız çıkma zammının iptali talebiyle açılan davada mahkeme, 6183 sayılı Kanunun md.58/5 hükmünün Anayasaya aykırı olduğu kanaatine varmış ve Anayasa Mahkemesine söz konusu hükmün iptali için başvuruda bulunmuştur.

Başvuru gerekçesinde ise mahkeme;

-Ödeme emrinde yer alan kamu alacağının aslı ile buna bağlı ceza ve faiz yanında ödeme emrine karşı açılan davanın reddi nedeniyle haksız çıkma zammı istenilmesinin kamu borçlusu açısından ağır bir külfet haline dönüştüğünü,

-Bu durumun hak arama özgürlüğüne ölçüsüz bir müdahale niteliği taşıdığını,

-Vergilere karşı dava açılmasının tahsilat işlemlerini durdurduğu ve mahkeme tarafından davanın reddedilmesi halinde ödeme emrinin düzenlendiğini,

-Buna karşılık dava açılmakla tahsil işlemleri durmayan vergi dışında kalan kamu alacakları yönünden ihbarnameye karşı açılan davanın sonucu beklenmeden ödeme emrinin düzendiğini,

-Bu itibarla ihbarnamenin iptali talebine ilişkin olarak verilmiş bir karar bulunmaksızın ödeme emrine karşı dava açmak durumunda kalındığını,

-Bunun vergiden kaynaklanan alacaklar ile diğer kamu alacakları arasında eşitsizliğe neden olduğunu ileri sürmüştür.

İptali istenen 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun md.58/5 fıkrası şu şekildedir:

“İtirazında tamamen veya kısmen haksız çıkan borçludan, hakkındaki itirazın reddolunduğu miktardaki amme alacağı %10 zamla tahsil edilir.”

Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan incelemede ilgisi nedeniyle Anayasanın 35. Maddesine aykırılık yönünden de ele alınmıştır.

İtiraz konusu hükmün Anayasa md.35 ve md.13’e aykırılığı bakımından yapılan inceleme:

-Anayasa Mahkemesi tarafından itiraz konusu hükmün borca itiraz eden borçlunun bu itirazında tamamen veya kısmen haksız çıkması durumunda hakkındaki itirazın reddedildiği miktardaki kamu alacağının %10 zamla tahsil edileceğini öngörmek suretiyle borçlunun malvarlığında azalmaya sebep olduğu kanaatine varılmış olup hükmün mülkiyet hakkına yönelik bir sınırlama oluşturduğu,

-Anayasa Mahkemesi tarafından, temel hak ve özgürlüklere sınırlama getiren düzenlemelerin kanunla yapılması ve Anayasada öngörülen sınırlama sebebine uygun ve ölçülü olması gerektiği,

-Bu itibarla itiraz konusu hüküm bakımından yapılan değerlendirmede kimden, hangi durumda ve ne oranda tahsilat yapılacağı hususunun herhangi bir tereddüde yer vermeyecek biçimde açık ve net olarak düzenlendiği dolayısıyla kuralın ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olduğundan kanunilik şartını sağladığı,

-Kuralla gereksiz yere dava açılmasını zorlaştırmak suretiyle kamu alacağının tahsilinin sürüncemede bırakılmasının önlenmesi şeklinde kamu yararının mevcut olduğu ancak bu kuralın Anayasa’ya aykırı olmadığının söylenebilmesi için kuralla getirilen sınırlamanın anayasal bağlamda meşru bir amaca dayanmasının yeterli olmadığı ölçülü de olması gerektiği,

-Yürütmenin durdurulmasına karar verilmediği sürece ödeme emrine karşı dava açılmasının tahsil işlemlerini durdurmadığı ve idare kamu alacağının tahsili işlemlerine devam ettiğinden dava, alacağın tahsili açısından geciktirici veya zorlaştırıcı bir etki doğurmadığı,

-Netice itibarıyla kuralın gereksiz yere dava açılmasının zorlaştırılması suretiyle kamu alacağının tahsilinin sürüncemede bırakılmasının önlenmesi şeklindeki amacın gerçekleştirilmesi bakımından kamusal yarar ile kamu borçlularına yüklenen külfet arasında orantısızlık bulunduğundan kuralın mülkiyet hakkına ölçüsüz bir sınırlama getirdiği sonucuna varılmıştır.

İtiraz konusu hükmün Anayasa md.36’ya aykırılığı bakımından yapılan inceleme:

-Anayasa Mahkemesi tarafından kuralın, Anayasanın 36. Maddesinde yer alan hak arama özgürlüğüne aykırılığı bakımından yapılan incelemede öncelikle md.36 ele alınmış olup hak arama özgürlüğü için herhangi bir sınırlama nedeni öngörülmemiş olmakla birlikte özel sınırlama nedeni öngörülmemiş hakların da o hakkın doğasından kaynaklanan bazı sınırlarının bulunduğunun kabul edildiği,

-Anayasa Mahkemesi tarafından 03.02.2011 tarihinde verilen bir karar ile ödeme emrinin sebebini oluşturan işlemlere karşı dava açılmasının önünde bir engel bulunmadığı, ödeme emrine karşı dava yargı yolunun kapatılmadığı, mahkemelerin ödeme emrine karşı açılan davayı inceleyerek gerekli kararları vermekten alıkonulmağı gerekçesiyle haksız çıkma zammının hak arama özgürlüğüne aykırı olmadığına karar verildiği belirtilmiş olsa da sonraki kararlarında yargı yoluna başvurmayı önemli ölçüde zorlaştırıcı ve caydırıcı kuralların hak arama özgürlüğünü sınırladığı belirtilmiştir.

Sonuç itibarıyla 6183 sayılı Kanunun md.58/5 hükmü, açıklanan gerekçelerle Anayasanın 13., 35., ve 36. maddelerine aykırılığı sebebiyle oyçokluğu ile iptal edilmiştir.

Kararın tam metni için tıklayınız.