Kamulaştırma İşleminin Kötüye Kullanılması Mülkiyet Hakkının İhlali Olup Bedel Ödenmesi Gerekir

• Tarih: 16.11.2021
• Yazar: Av. Ceren Nur Enginar & Stj. Av. Selman Yeşil & Stj. Av. Sıla Özdemir

Kamulaştırma İşleminin Kötüye Kullanılması Mülkiyet Hakkının İhlali Olup Bedel Ödenmesi Gerekir

           15 Kasım 2021 tarihli 31660 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “Ahmet Yazı başvurusu”nun konusu, toplu konut yapım amacıyla kamulaştırılan taşınmazların kamulaştırma amacına uygun olarak kullanılmaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkindir.

            Başvurucu, kamulaştırılan taşınmazın, bir kısmının kamulaştırma amacına uygun olarak kooperatiflere konut yapımı için tahsis edilmesine rağmen bu taşınmazlar da dahil olmak üzere bazıları tahsis edilmeyerek belediyenin mülkiyetinde saklı tutulduğunu, ilgili taşınmazların Belediye tarafından satışa çıkarıldığı, satılamayan kısımların kat karşılığı ihaleye çıkarıldığı buna binaen inşaatın emsalinin değiştirilmesiyle Belediye tarafından haksız bir kazanç elde edildiği ve dolayısıyla mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasıyla bireysel başvuruda bulunmuştur.

            Anayasa Mahkemesi, Kararı’nda somut olayda idarenin idari işleminin mülkiyet hakkına müdahalenin ihlal oluşturup oluşturmadığını, kanunilik, meşru amaç ve ölçülülük ilkeleri çerçevesinde değerlendirmiştir. Neticede Karar’da belediyenin konut yapımı için bedel ödeyerek kamulaştırdığı taşınmazların özel mülkiyet şekli kazandırarak sattığını, kamulaştırma bedeliyle satış bedeli arasında orantılılık ilişkisi bulunmaması ve ortaya çıkan fahiş farkın, başvurucuyu orantısız bir külfet altına sokarak mülkiyet hakkının ve bu hakka dayanan taleplerinin süresinde olmadığı gerekçesiyle reddedilmesi nedeniyle de adil yargılanma hakkı ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

            Bunlara ek olarak; Karar’da uluslararası mevzuatta ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kural olarak özel bir kişiye menfaat sağlamak için mülkten yoksun bırakmanın kamu yararı amacı taşımadığı belirtilmiştir.

            Öte yandan Karar’da ulusal mevzuattaki somut uyuşmazlığa ilişkin hüküm olan 2942 sayılı Kanun’un “Mal sahibinin geri alma hakkı” kenar başlığını taşıyan 23. maddesi belirtilmiştir. Belirtilen hükme göre, kamulaştırılan taşınmazların eski malikleri tarafından geri alınması ya da geri alma imkanı bulunmayan hallerde tazminat talep edilebilmesi için kamulaştırmayı yapan idarece kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren 5 yıl içinde kamulaştırma amacın uygun bir işlem veya tesisat yapılmayıp taşınmazın olduğu gibi bırakılmasının şart olduğuna işaret edilmiştir ve Karar’da aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde taşınmazların durumunun bir bütün olarak değerlendirileceğine vurgu yapılmıştır.

            Sonuçta incelenen başvuruda başvurucunun,

1) Kamulaştırılan taşınmazlarının bir kısmının kamulaştırma veya kamu yararı amacına uygun kullanılmadığının açık olmasına rağmen iade edilmemesi,

2) Bir kısmının ise belediye tarafından kamulaştırma veya kamu yararı amacına uygun devredilip devredilmediğinin belirlenmemesi

nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

Dolayısıyla söz konusu ihlalin idari işlemden kaynaklandığı anlaşılmıştır.

              Bununla birlikte, idare tarafından yol açılan ihlale yönelik olarak etkili bir hukuk yolunun mevcut olduğu ancak başvurucunun açtığı davanın reddedilmesi nedeniyle ihlalin sonuçlarının giderilmemiş olduğu görülmüştür. Bu durumda, mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılaması yapılmasında hukuki yarar bulunduğu ve bu kapsamda yapılması gereken işin yeniden yargılama kararı verilerek Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar verilmesi hükmü kurulmuştur.

              Görüldüğü üzere, Anayasa Mahkemesi, bu Kararı’nda kamulaştırma işleminde amaca uygun hareket edilmesine vurgu yapmış olup kamulaştırma işleminin kötüye kullanılmasını mülkiyet hakkının ihlali olarak değerlendirmiştir. Bu doğrultuda da her ne kadar bireysel yarara karşılık kamu yararı üstün olsa da idari işlemin amacına uygun hareket edilmemesi sebebiyle bireyin mülkiyet hakkının korunacağı bu Karar ile bir kez daha hükme bağlanmıştır.

İlgili Karar'ın tam metni için buraya tıklayınız.