Kalem Memuru Avukat ve Stajyer Avukatlar Tarafından İncelenmek İstenen Belgeye Fiziki Olarak veya UYAP Ekranı Üzerinden Erişim Sağlamak Zorundadır

• Tarih: 20.01.2023
• Yazar: Av. İrem TEMEL

Kalem Memuru Avukat ve Stajyer Avukatlar Tarafından İncelenmek İstenen Belgeye Fiziki Olarak veya UYAP Ekranı Üzerinden Erişim Sağlamak Zorundadır

Kamu Denetçiliği Kurumu'na T.C. Adalet Bakanlığı aleyhine yapılan başvurunun konusunu; vekaletname sunacağı dosyayı inceleme yetkisinin temelinde; vekilin savunma hakkıyla birlikte, savunacağı tarafı özgürce seçme hakkının da bulunduğunu ve bu hakkın kısıtlanamayacağını, uygulamada mahkeme ve savcılık kalemleri, hakim, savcılar tarafından bu hakkın kısıtlandığını, hiçbir vekilin içeriğini bilmediği dosyada, sorumluluk alma mecburiyetinde olmadığını, bu sebeple eğer ki dosya mahkeme ve savcılık kaleminde yok ise; ya dosyanın bir suretinin kalemde bulundurulmasının sağlanması ya da memurun önündeki UYAP ekranından avukat ve stajyere dosya incelenme imkanı verilmesinin gerektiği iddiası oluşturmaktadır.

Kurum tarafından yapılan incelemede özellikle şu hususlara dayanılarak karar verilmiştir:

1) Hukuki uyuşmazlıklar ve beraberinde gelen yargılama süreci günümüzde sosyal yaşantının olağan bir parçası haline gelmiştir. Uyuşmazlık yaşayan tarafların adalet arayışının güvence altına alınabilmesi adına AİHS ve Anayasa'da yer alan "adil yargılanma hakkı" muhteviyetı itibarıyla oldukça önem arz etmektedir. Adil yargılanma hakkının unsurlarından biri olan "silahların eşitliği" mevzuu, tam da bu noktada gündeme gelmektedir. Özellikle tarafların kendilerini bir vekil aracılığı ile temsil ettirdikleri hallerde, silahların eşitliği ilkesinin uygulanabilirliğini sağlamak için Avukatlık Kanunu md.2'nin irdelenmesi gerekir. Söz konusu maddenin 3. fıkrası "Yargı organları, emniyet makamları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri, özel ve kamuya ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukatlara görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır." demektedir. Buradan hareketle kamu görevlisi olan avukatlara, ihtiyaçları olan bilgi ve belgelerin tahsis edilmeyişi, yargılama sürecini ve silahların eşitliği ilkesini zedelemektedir.

2) Yine Avukatlık Kanunu md.46'da yer alan hüküm gereği; "avukat veya stajyer, vekâletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebilir. Bu
inceleme isteğinin ilgililerce yerine getirilmesi zorunludur." Uygulamada bu durumun aksi yönündeki tutumlar, kanuna aykırılık teşkil etmekte ve kamu görevinin icrasını engellemektedir. Avukatlar ve stajyer avukatlar, takibe konu dosya ile ilgili belgelere hem vekalet ilişkisinden doğan sorumluluklarını gereği gibi yerine getirebilmek hem de sağlıklı ve adil bir yargılama faaliyetinin meydana gelebilmesi adına, kanundan aldıkları yetkiye dayanarak ilgili evraklara erişim sağlayabilmelidirler. Söz konusu belgenin suretinin yetkilide bulunmadığı varsayımı altında ise; yetkili, vekile UYAP sistemi üzerinden inceleme sağlayarak kanun hükümlerinin uygulanmasını sağlamalıdır. 

3) Tüm bu açıklanan hususlar Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından yapılan değerlendirmede; "Türkiye Cumhuriyeti’nin bir hukuk Devleti olması, Hukuk devleti ve Anayasanın 8. maddesi hükmü gereğince idari makamların görevlerini yerine getirirken hukuka, kanunlara ve çağdaş hukukta evrensel olarak kabul görmüş ilkelere de uygun hareket etmek zorunda olması, adil yargılanma hakkını düzenleyen Anayasa'nın 36. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinin taraf devletlere, hukuk sistemlerini, mahkemelerin adil yargılanma hakkının gerekliliklerine uyum sağlayabilecekleri şekilde “organize etme yükümlülüğü” yüklemesi, hakkaniyete uygun yargılanmanın temel unsurunun, yargılamanın çekişmeli olması ve taraflar arasında silahların eşitliğinin sağlanması olduğu, avukatlığın, yargının kurucu unsurlarından olan ve yargının üç sacayağından bağımsız savunmayı temsil etmesi, bu kapsamda birçok meslek grubundan daha fazla haklara sahip olmasının tabii olması, Avukatlık Kanunun genel gerekçesinde de avukatın, bir kamu hizmeti yapması ve diğer adalet personeli ile çok yakın ilgisi bulunması cihetlerinden, avukatlık meslekinin diğer adalet hizmetleri ile tam bir ahenk içinde olmasının zaruri olduğu, 1136 Sayılı Avukatlık Kanununun 2. maddesinin, yargı organlarını avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlü tuttuğu, Kanunun 46. maddesinde de avukat veya stajyerin, vekâletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebileceği, bu inceleme isteğinin ilgililerce yerine getirilmesinin zorunlu olduğu düzenleme altına alındığı, sosyal hukuk devleti ilkesi gereğince, hem özel hukuk yargılaması hem cezaî (veya idarî) yargılama usulleri bakımından toplumsal barışın sağlanmasının da en az kişiler arasındaki hukukî menfaat (kişi menfaati) kadar önemli olduğu, bunun için kararın maddî gerçeği yansıtması ve yapılmış olan yargılamanın basit, hızlı ve ucuz bir yargılama olması gerektiği bununla birlikte..." şeklindeki ifadelerle açıklanmış ve başvurucunun iddiasında haklı olduğuna karar verilerek, T.C. Adalet Bakanlığı'na tavsiyede bulunulmuştur.

Kararın tam metni için tıklayınız.