Belediyenin hukuki el atma dolayısıyla verilen mahkeme kararı sonucu paydaşı olduğu taşınmazda ön alım hakkını kullanması kişinin mülkiyet hakkını ihlal eder niteliktedir

• Tarih: 25.01.2022
• Yazar: Stj. Av. Selman YEŞİL

Belediyenin hukuki el atma dolayısıyla verilen mahkeme kararı sonucu paydaşı olduğu taşınmazda ön alım hakkını kullanması kişinin mülkiyet hakkını ihlal eder niteliktedir

25 Ocak 2022 tarihli 31730 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “GÖKSAL ÇETİN VE İSMAİL TEMEL BAŞVURUSU”nun konusu; belediyenin hukuki el atma dolayısıyla verilen mahkeme kararı sonucu paydaşı olduğu taşınmazda ön alım hakkını kullanması nedeniyle “mülkiyet hakkı”nın ihlal edildiği iddiasıdır.

OLAYLAR

Arsa vasıflı taşınmaz uygulama imar planında ve parselasyon planında kentsel rekreasyon alanı olarak tespit edilmiştir. 

Taşınmazın hissedarlarından biri olan H.Y., kamulaştırmasız el atma nedeniyle dava açmış; hukuki sürecin sonunda karar Yargıtay tarafından onanmıştır. Ancak onama kararında, olayda fiilî el atmanın değil hukuki el atmanın bulunduğu kabul edilmiştir. 

Kararın kesinleşmesi üzerine taşınmazın bir kısım hissesi belediye adına tapuda tescil edilmiştir. 

Başvurucular, anılan taşınmazın bir kısım hissesini M.A.dan satın almıştır. Belediye bu satıştan doğan ön alım hakkı nedeniyle tapu iptali ve tescil davası açmıştır. Dava sonucunda başvurucular tarafından satın alınan hisselere ilişkin tapu kaydının iptal edilerek anılan hisselerin belediye adına tesciline, bankaya depo ettirilen tutarların başvuruculara ödenmesine hükmedilmiştir.

Başvurucuların bu karara karşı istinaf yoluna başvurması üzerine Bölge Adliye Mahkemesi İlk Derece Mahkemesinin Kararında usule ve hukuka aykırılık bulunmadığını değerlendirmiştir. Başvurucular kararı temyiz etmiş; Yargıtay, Bölge Adliye Mahkemesi Kararını onamıştır.

BAŞVURUCULARIN İDDİALARI

Başvurucular;

-Derece mahkemelerindeki yargılamanın her aşamasında Belediyenin 4721 sayılı Kanun hükümleri uyarınca ön alım davası açamayacağını,

-Kamu kurumlarının mülk edinmesinin tek yolunun kamulaştırma olduğunu,

-Belediyenin ön alım davası açmasının gerçek sebebinin kamulaştırma mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerden kaçınmak olduğunu,

-Taşınmazı edindikleri tarihte tapu sicilinde Belediye adına bulunmadığını ve bu hususun ilgili ve yeterli gerekçeyle karşılanmadığını,

-Bu sebeplerle mülkiyet haklarının ihlal edildiğini,

iddia etmişlerdir.

ANAYASA MAHKEMESİ’NİN OLAYA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMESİ

Anayasa Mahkemesi Kararı'nda;

-Belediye tarafından kamu hizmetine ayrılan bir taşınmazın medeni hukuk hükümlerine tabi olarak özel mülkiyette bırakılması düşünülemeyeceğinden, diğer bir ifadeyle taşınmazın özel mülkiyette bulunan diğer hisselerinin de kamulaştırılması gerekeceğinden müşterek mülkiyet birlikteliğine yabancıların girmesinin önlenmesi ve müşterek mülkiyet ortaklığının zamanla tasfiyesinin sağlanması amacının ön alım hakkının doğduğu tarihte geçerli olduğunun söylenemeyeceğine,

-Ancak ön alım hakkının taşınmazın ticari rekreasyon alanına dönüştürüldüğü tarihten sonrası için yukarıda belirtilen amaçlara erişilmesi bakımından elverişli bir araç hâline geldiğini,

-Olayda belediyenin hissedarlığının tapuya işlenmesi satış işleminden bir gün sonra söz konusu olduğundan başvurucuların taşınmaz hissesini satın alırken belediye tarafından ön alım hakkının kullanılabileceğini öngörebilecek durumda olmadıklarına,

-Belediyenin diğer paydaşlarla aynı kefeye konulması somut olayın koşullarında hakkaniyete uygun olmayacağına

-Aksi bir yaklaşım kamu kurumlarının kamulaştırmayla ilgili anayasal yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınmalarına kapı aralayabileceğine, 

-Kamulaştırmasız el atma, Anayasa'nın 46. maddesine açıkça aykırı olan bir uygulama olup bu suretle mülkiyet hakkına müdahalede bulunulan hâllerde kamu idarelerinin haksız fiillerinden lehlerine haklar çıkaracak veya bu uygulamaları meşru görülmesi sonucunu doğuracak değerlendirme ve yorumların hukuk devleti ilkesiyle bağdaştırılamayacağına,

-Bunun yanında kamulaştırılması zorunlu olan bir taşınmazın kamulaştırma yükümlüsü idare tarafından ön alım hakkına konu edilmesi 4721 sayılı Kanun'daki ön alım hakkının amacıyla bağdaşmayacağından taşınmazın imar planında kentsel rekreasyon alanı olarak ayrıldığı dönemde belediye tarafından ön alım hakkının kullanımına konu edilmesinin de mümkün olmayacağına,

-Belediyenin imar planı değiştirme yetkisini kullanarak 4721 sayılı Kanun'da düzenlenen ve bir özel hukuk kurumu olan ön alım hakkını kullanılabilir hâle getirmesi belediyeye ciddi bir avantaj sağlayacağına, 

-Doğduğu tarihte kullanılması hukuken mümkün olmayan ön alım hakkının özel hukuk kişilerinde olmayan kamusal bir yetkinin icrasıyla mahkemelerde öne sürülebilir hâle getirilmesi başvurucular aleyhine önemli bir dengesizliğin ortaya çıkmasına yol açtığı sonucuna varılmıştır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine, 

karar vermiştir.

İlgili Kararın tam metni için tıklayınız.